Prowadzony w cyklach: 2022/23Z, 2023/24L, 2024/25L

Kod ISCED: 0229

Punkty ECTS: 2

Język: polski

Organizowany przez: Wydział Sztuk Pięknych

Wprowadzenie do kultury nowożytnej i nowoczesnej 1402-21-WNN-S1

Cz. 1: Kultura nowożytna (15 h)
Pierwsza część zajęć ma za zadanie przybliżyć studentom wybrane najważniejsze zjawiska kulturowe występujące w Europie i Polsce w okresie nowożytnym. Przedstawione zostaną najważniejsze zagadnienia z zakresu religii, literatury, sztuki i zwyczajów.

Zakres tematyczny zajęć:
1. Narodziny renesansu i odrodzenie w Europie.
2.. Rozwój techniki, technologii i wiedzy w czasach nowożytnych.
3. Druk i jego wpływ na rozwój kultury europejskiej
3. Kultura muzyczna w czasach nowożytnych.
3. Reformacja i kontrreformacja.
4. Kultura dworska i mieszczańska (postać, księcia, dworzanina, elita miejska).
7. Kobieta w nowożytnej Europie.

Cz. 2: Kultura nowoczesna (15 h)

Druga część zajęć dotyczy wpływu przemian kulturowych XIX i XX wieku na procesy artystyczne, z uwzględnieniem manifestujących się wówczas idei, zjawisk i wydarzeń, pozwalających wpisać dzieje europejskiej cywilizacji między dwa bieguny – mit postępu i rozumu oraz mit kryzysu, upadku i zagłady. W ujęciu chronologiczno-problemowym zostaną omówione najważniejsze kategorie nowoczesności m.in: rewolucje społeczne, ruchy emancypacyjne, utopie społeczne, kultura masowa i popularna, kształtowanie się tożsamości narodowej.

Zakres tematyczny zajęć:
1. Narodziny kultury nowoczesnej (podłoże ideowe, oświeceniowy „zwrot historyczny” i jego wpływ na sztukę XIX wieku; klasycyzm kontra romantyzm; narodziny przestrzeni publicznej i organizacja artystycznego życia we Francji XVIII wieku; zainteresowanie kulturami pozaeuropejskimi; kształtowanie się tożsamości narodowej i społeczeństwa obywatelskiego)
2. Kulturowe konsekwencje rewolucji przemysłowej i cywilizacji industrialnej (przemiany społeczne i rozwój mieszczańskich formacji kulturowych epoki: anglikańskiego wiktorianizmu i niemieckiego biederemeieru; eksplozja demograficzna i migracje; proletariat miejski; kultura masowa i popularna; kult postępu; rewolucja naukowo-techniczna; wystawy światowe; krytyka industrializacji w Anglii; zainteresowanie kulturami pozaeuropejskimi)
3. Wielkomiejska kultura fin-de-siécle’u (procesy urbanizacyjne i rozwój infrastruktury miejskiej, nowe typy zabudowy; Paryż jako modelowa metropolia i stolica świata; społeczności i subkultury wielkiego miasta; przemiany obyczajów i mentalności; kultura flanerów i dekadentyzm; idea „miasta-ogrodu”)
4. Miasto, masa, maszyna, modernizm: wymiary nowego wieku (modele kulturowe i utopie społeczne w nowej rzeczywistości po I wojnie św.; życie w międzywojennej metropolii; kult nauki i techniki; ruchy awangardowe)
5. Emancypacje: kobiety, narody, robotnicy (sufrażyzm, feminizm i postkolonializm; ruchy robotnicze; stowarzyszenia jako nowe formy buntu; nacjonalizm; ruchy pacyfistyczne i hippisowskie; wielokulturowość; rola mniejszości: religijnych, etnicznych, seksualnych w kulturze nowoczesnej)
6. Kulturowe aspekty zagłady i Holocaust (trauma powojenna; dekonstrukcja nacjonalizmu; komunizm; przemiany obyczajowe w PRL-u; Holokaust w kulturze popularnej)
7. Kultura konsumpcji i jej kontestacje po II wojnie św. (kult marki; kultura kiczu i gadżetu; kultura instant; homogenizacja, komercjalizacja, amerykanizacja kultury europejskiej; problemy standaryzacji, globalizacji ekonomicznej i kulturowej; hiperkonsumpcjonizm i ekoaktywizm)
8. Kolokwium zaliczeniowe

W cyklu 2023/24L:

Wprowadzenie do kultury nowoczesnej

Kulturowe konsekwencje rewolucji przemysłowej i cywilizacji industrialnej (29.02)
• przemiany społeczne i rozwój mieszczańskich formacji kulturowych epoki: anglikańskiego wiktorianizmu i niemieckiego biederemeieru;
• eksplozja demograficzna i migracje; proletariat miejski;
• kultura masowa i popularna w XIX wieku;
• rewolucja naukowo-techniczna; kult postępu; wystawy światowe;
• zainteresowanie kulturami pozaeuropejskimi

Wielkomiejska kultura fin-de-siécle’u (7.03)
• procesy urbanizacyjne i rozwój infrastruktury miejskiej
• nowe typy zabudowy;
• Paryż jako modelowa metropolia i stolica świata;
• społeczności i subkultury wielkiego miasta; kultura flanerów i dekadentyzm;
• idea „miasta-ogrodu”

Miasto, masa, maszyna, modernizm: wymiary nowego wieku (14.03)
• modele kulturowe i utopie społeczne w nowej rzeczywistości po I wojnie św.;
• życie w międzywojennej metropolii;
• kult nauki i techniki;
• ruchy awangardowe

Emancypacje: kobiety, narody, robotnicy (21.03)
• sufrażyzm, feminizm i postkolonializm;
• ruchy robotnicze; stowarzyszenia jako nowe formy buntu;
• ruchy pacyfistyczne i hippisowskie; nacjonalizm;
• rola mniejszości: religijnych, etnicznych, seksualnych w kulturze nowoczesnej

Kulturowe aspekty zagłady i Holocaust (28.03)
• trauma powojenna;
• dekonstrukcja nacjonalizmu; komunizm
• przemiany obyczajowe w PRL-u
• Holokaust w kulturze popularnej

Kultura konsumpcji i jej kontestacje po II wojnie św. (4.04)
• kult marki; kultura kiczu i gadżetu;
• homogenizacja, komercjalizacja, amerykanizacja kultury europejskiej;
• problemy standaryzacji, globalizacji ekonomicznej i kulturowej
• hiperkonsumpcjonizm; ekoaktywizm

W cyklu 2024/25L:

Cz. 1: Kultura nowożytna

Pierwsza część zajęć ma za zadanie przybliżyć studentom wybrane najważniejsze zjawiska kulturowe występujące w Europie i Polsce w okresie nowożytnym. Przedstawione zostaną najważniejsze zagadnienia z zakresu religii, literatury, sztuki i zwyczajów.

Zakres tematyczny zajęć:
1. Narodziny renesansu i odrodzenie w Europie: Podstawy cywilizacyjne, technologiczne, społeczne i polityczne nowego spojrzenia na świat i człowieka. Stosunek do antyku, jego sztuki, literatury, zdobyczy intelektualnych i technologicznych.
2.. Rozwój techniki, technologii i wiedzy w czasach nowożytnych: Punktem odniesienia i zarazem wyjścia do omówienia tego tematu jest „Nova Reperta” Jana van der Straet (Stradanusa). Pozwala ona odnieść się do świadomości ludzi żyjących w czasach nowożytnych, ich rozumienia postępu i najnowszych osiągnięć technologicznych i technicznych.
3. Druk i jego wpływ na rozwój kultury europejskiej – omówienie wpływu wynalazku Gutenberga na rozwój kultury i wiedzy w czasach nowożytnych. Znaczenie rozwoju typografii na ogólny stan wiedzy (przykład weneckiej antykwy) oraz publikacji naukowych wykorzystujących informacyjny potencjał ilustracji (na przykładzie botaniki)
3. Kultura muzyczna w czasach nowożytnych. Omówienie najważniejszych trendów w muzyce od XV do XVIII, rozwoju i kodyfikowania notacji, instrumentarium ora praktyk instrumentalnych i wokalnych.
3. Reformacja i kontrreformacja. Wpływ przemian religijnych na kulturę nowożytnej Europy.
4. Kultura dworska i mieszczańska (postać, księcia, dworzanina, elita miejska). Omówienie relacji między władzą, organizacją społeczeństwa i świadomością kulturową.
7. Kobieta w nowożytnej Europie. Omówienie pozycji i roli kobiety w kulturze europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem wpływu na kulturową i społeczną świadomość oraz praktykę artystyczną.

Cz. 2
Wprowadzenie do kultury nowoczesnej

Kulturowe konsekwencje rewolucji przemysłowej i cywilizacji industrialnej
• przemiany społeczne i rozwój mieszczańskich formacji kulturowych epoki: anglikańskiego wiktorianizmu i niemieckiego biederemeieru;
• eksplozja demograficzna i migracje; proletariat miejski;
• kultura masowa i popularna w XIX wieku;
• rewolucja naukowo-techniczna; kult postępu; wystawy światowe;
• zainteresowanie kulturami pozaeuropejskimi

Wielkomiejska kultura fin-de-siécle’u
• procesy urbanizacyjne i rozwój infrastruktury miejskiej
• nowe typy zabudowy;
• Paryż jako modelowa metropolia i stolica świata;
• społeczności i subkultury wielkiego miasta; kultura flanerów i dekadentyzm;
• idea „miasta-ogrodu”

Miasto, masa, maszyna, modernizm: wymiary nowego wieku
• modele kulturowe i utopie społeczne w nowej rzeczywistości po I wojnie św.;
• życie w międzywojennej metropolii;
• kult nauki i techniki;
• ruchy awangardowe

Emancypacje: kobiety, narody, robotnicy
• sufrażyzm, feminizm i postkolonializm;
• ruchy robotnicze; stowarzyszenia jako nowe formy buntu;
• ruchy pacyfistyczne i hippisowskie; nacjonalizm;
• rola mniejszości: religijnych, etnicznych, seksualnych w kulturze nowoczesnej

Kulturowe aspekty zagłady i Holocaust
• trauma powojenna;
• dekonstrukcja nacjonalizmu; komunizm
• przemiany obyczajowe w PRL-u
• Holokaust w kulturze popularnej

Kultura konsumpcji i jej kontestacje po II wojnie św.
• kult marki; kultura kiczu i gadżetu;
• homogenizacja, komercjalizacja, amerykanizacja kultury europejskiej;
• problemy standaryzacji, globalizacji ekonomicznej i kulturowej
• hiperkonsumpcjonizm; ekoaktywizm

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (30 godz.): - obecność na zajęciach 30 godz. – 1 pkt. ECTS Czas poświęcony na indywidualną pracę studenta (30 godz.): - referat, lektury obowiązkowe, lektury dodatkowe, zdobywanie informacji we własnym zakresie: 15 godz. – 0,5 pkt. ECTS - przygotowanie do kolokwium: 15 godz. – 0,5 pkt. ECTS Łącznie: 60 godz. (2 ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

Student: W1 Dostrzega relacje i zależności pomiędzy procesami artystycznymi a zjawiskami kulturowymi w epoce nowożytnej i nowoczesnej (K_W02 ) W2 Zdaje sobie sprawę z różnorodności źródeł informacji i rozumie ich przydatność w badaniach nad powiązaniami kultury i sztuki. Posiada też wiedzę pozwalającą na ich krytyczne odczytanie, analizę i interpretację (K_W03) W3 Rozumie powiązania interdyscyplinarne historii sztuki i nauk jej pokrewnych z innymi naukami i obszarami nauk, zwłaszcza kulturoznawstwem. Dostrzega i rozumie obecność elementów innych dyscyplin naukowych w pracy historyka sztuki (K_W07 )

Efekty uczenia się - umiejętności

Student: U1 Wykorzystuje wiedzę z zakresu historii kultury nowożytnej i nowoczesnej do gromadzenia i analizowania informacji o sztuce, zgodnie ze wskazówkami opiekuna naukowego (K_U01) U2 Potrafi, przy pomocy źródeł z zakresu historii kultury nowożytnej i nowoczesnej, przeanalizować, sklasyfikować i zinterpretować dzieła sztuki pod względem technologicznym, morfologicznym, tematycznym, chronologicznym, geograficznym, typologicznym. Potrafi w praktyce zastosować wiedzę z zakresu historii kultury do badań nad zjawiskami artystycznymi (K_U05) U3 Potrafi w stopniu zadowalającym gromadzić, porządkować i opracowywać dokumentację wizualną w celu wykorzystania jej jako materiału wyjściowego i porównawczego w badaniach nad relacjami kultury i sztuki w nowożytności i nowoczesności (K_U07) U4 Formułuje tezy i argumentuje z wykorzystaniem poglądów różnych autorów opracowań w zakresie znanej mu literatury fachowej dotyczącej historii kultury nowożytnej i nowoczesnej (K_U08)

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student: K1 Rozumie konieczność przestrzegania norm etycznych w pracy historyka sztuki oraz dostrzega potrzebę zdobywania wiedzy przez całe życie, w tym poszerzania i pogłębiania wiedzy o kulturze europejskiej (K_K01) K2 Uznaje i szanuje różnice rzetelnie ukazanych punktów widzenia, warunkowane światem wartości i postawami ludzi w różnych okresach i kontekstach historyczno-kulturowych, jednocześnie umiejąc przekonywująco argumentować swe opinie (K_K02) K3 W ocenie funkcjonowania sztuki w kontekście historycznym uznaje i szanuje różnice rzetelnie ukazanych punktów widzenia, warunkowane światem wartości i postawami ludzi w różnych okresach i kontekstach historyczno-kulturowych, wykazując jednocześnie niezależność i samodzielność własnej myśli. Ma świadomość wartości spuścizny kulturowej w zakresie wielości funkcji pełnionych w dziejach przez dzieła sztuki (K_K03) K4 Dostrzega rolę i znaczenie dziedzictwa kulturowego i cywilizacyjnego w kształtowaniu świadomości kulturowej i artystycznej, pogłębianiu więzi społecznych i kulturowych na poziomie ponadlokalnym (K_K04) K5 Ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie europejskiego dziedzictwa kulturowego i wykazuje odwagę cywilną w sprzeciwianiu się instrumentalizacji tej wiedzy przez grupy narodowe, społeczne, religijne i polityczne (K_K05)

Metody dydaktyczne

Wykład konwersatoryjny, dyskusja, pokaz, studium przypadku.

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- opis

Metody dydaktyczne poszukujące

- referatu
- studium przypadku
- klasyczna metoda problemowa
- ćwiczeniowa
- obserwacji
- panelowa

Metody dydaktyczne w kształceniu online

- metody służące prezentacji treści
- metody wymiany i dyskusji
- metody rozwijające refleksyjne myślenie

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Podstawowa znajomość zagadnień z zakresu historii i historii sztuki.

Koordynatorzy przedmiotu

Sebastian Dudzik
Emilia Ziółkowska-Ganc

Kryteria oceniania

Metody oceniania:
- kolokwium zaliczeniowe - W1-W3, U2, U4, K2, K3
- przygotowanie referatu – W1-W3, U1-U4, K1-K5
- aktywność podczas zajęć – W1-W3, U1-U4, K1-K5

Podstawę zaliczenia przedmiotu stanowią:
- obecność na zajęciach (maks. 2 nieobecności);
- przygotowanie referatu;
- aktywny udział w zajęciach;
- zaliczenie kolokwium końcowego: wymagany próg na ocenę dst: 51%, dst+ – 60%, db – 70%, db+ – 80%, bdb – 90%

Praktyki zawodowe

Nie dotyczy.

Literatura

Cz. 1
Literatura obowiązkowa (w wybranych fragmentach):
Bérenger Jean, Tolerancja religijna w Europie w czasach nowożytnych (XV-XVIII w.), Poznań 2002.
Bogucka Maria, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
Bogucka Maria, Dzieje kultury polskiej do 1918 roku, Wrocław 1987.
Bogucka Maria, Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa 2005.
Bogucka Maria, Kultura sarmatyzmu w Polsce XVI-XVIII wieku, Warszawa 2016.
Człowiek Baroku, red. Rosario Villari, Warszawa 2001.
Człowiek Oświecenia, red. Michel Vovelle, Warszawa 2001.
Człowiek Renesansu, red. Eugenia Garina, Warszawa 2001.
Europa i świat w epoce oświeconego absolutyzmu, red. Jacek Staszewski, Warszawa 1991.
Grzybowski Stanisław, Narodziny świata nowożytnego. 1453-1605, Kraków 2005.
Kizik Edmund, Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI-XVIII wieku. Studium z nowożytnej kultury funeralnej, Gdańsk 1998.
Kizik Edmund, Wesele, kilka chrztów i pogrzebów. Uroczystości rodzinne w mieście hanzeatyckim od XVI do XVIII wieku, Gdańsk 2001.
Mikulski Krzysztof, Wijaczka Jacek, Historia powszechna. Wiek XVI-XVIII, Warszawa 2012.
Tazbir Janusz, Kultura szlachecka w Polsce, Warszawa 1978.
Tazbir Janusz, Reformacja, kontrreformacja, tolerancja, Wrocław 1999.
Todd John, Reformacja, Warszawa 1974.

Literatura uzupełniająca (w wybranych fragmentach):
Bogucka Maria, Białogłowa w dawnej Polsce. Kobieta w społeczeństwie polskim XVI-XVIII wieku na tle porównawczym, Warszawa 1998.
Bogucka Maria, Człowiek i świat. Studia z dziejów kultury i mentalności XV-XVIII w., Warszawa 2008.
Bogucka Maria, Kategorie i funkcje społeczne kultury w perspektywie historycznej, Warszawa 2013.
Chrzanowski Tadeusz, Wędrówki po Sarmacji europejskiej. Eseje o sztuce i kulturze staropolskiej, Kraków 1988.
Delumeau Jean, Narodziny i rozwój reformy protestanckiej, Warszawa 1986.
Kościół – kultura – społeczeństwo. Reformacja i kontrreformacja (1517-1620), red. Stanisław Bylina, Warszawa 2000.
Kuchowicz Zbigniew, Obyczaje staropolskie XVII-XVIII w., Łódź 1997.
Kulicka Elżbieta, Legenda o rzymskim pochodzeniu Litwinów i jej stosunek do mitu sarmackiego, „Przegląd Historyczny”, 71: 1980, nr 1, s. 1–8.
Paszyński Wojciech, Sarmaci i uczeni. Spór o pochodzenie Polaków w historiografii doby staropolskiej, Kraków 2016.
Ulewicz Tadeusz, Sarmacja. Studium z problematyki słowiańskiej XV-XVI wieku, Kraków 2012.

Cz. 2
Literatura obowiązkowa (w wybranych fragmentach):
Bogucka M., Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa 2005.
Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 5 i 6, red. E. Kowecka, Wrocław 1978-1979.
Historia życia prywatnego, t. 4: Od rewolucji francuskiej do I wojny światowej, red. M. Perrot, Wrocław 2000.
Nowicka E., Świat człowieka – świat kultury. Systematyczny wykład problemów antropologii kultury, Warszawa 1997.
Pomian K., Europa i jej narody, Gdańsk 2004.
Rietbergen R., Europa. Dzieje kultury, Warszawa 2001.
Sennett R., Ciało i kamień. Człowiek i miasto w cywilizacji zachodu, Gdańsk 1996.
Skrzypek A., Historia społeczna Europy XIX i XX wieku, Poznań 2009.
Strinati D., Wprowadzenie do kultury popularnej, Poznań 1998.
Ziemia obiecana. Miasto i nowoczesność, red. M. Kopczyński, Warszawa 2015.

Literatura uzupełniająca:
Benevolo L., Miasto w dziejach Europy, Warszawa 1995 (wybrane fragmenty).
Benjamin W., Pasaże, Kraków 2005 (wybrane fragmenty).
Fik M., Kultura po Jałcie, Londyn 1989.
Foucault M., Historia seksualności, Warszawa 1995 (wybrane fragmenty).
Gajewski M., Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny, Warszawa 1979 (wybrane fragmenty).
Hobsbawm E., Wiek skrajności. Spojrzenie na krótkie dwudzieste stulecie, Warszawa 1999.
Janion M., Gorączka romantyczna, Warszawa 1975.
Jedlicki J., Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują. Studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, Warszawa 2002.
Kizwalter T., „Nowatorstwo i rutyny”. Społeczeństwo Królestwa Polskiego wobec procesów modernizacji, Warszawa 1991.
Kobieta i rewolucja obyczajowa. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX–XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2006 (wybrane artykuły).
Krajewski M., Kultury kultury popularnej, Poznań 2003.
Nietyksza Maria, Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865-1914, Warszawa 1986.
Omilanowska M., Świątynie handlu: warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej, Warszawa 2004.
Orłowski B., Historia techniki polskiej, Radom 2008.
Społeczeństwo i polityka – dorastanie do demokracji – kultura polityczna w Królestwie Polskim na początku XX wieku, red. A. Żarnowska, T. Wolsza, Warszawa 1993 (wybrane artykuły).
Wallis A., Socjologia wielkiego miasta, Warszawa 1967 (wybrane fragmenty).
Watkin D., Historia architektury zachodniej, Warszawa 2006 (wybrane fragmenty).

Uwagi

W cyklu 2024/25L:

Zajęcia prowadzone stacjonarnie z możliwością zrealizowania 4 godzin zdalnie (2 spotkania) w formie synchronicznej (MS Teams).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1402-21-WNN-S1 w USOSweb