Sztuka regionu nadbałtyckiego 1402-11-SzRB-S1

Cz. 1.
Zajęcia dotyczące okresu średniowiecza mają na celu przybliżenie studentom bogatej i różnorodnej sztuki regionu i miasta, w którym studiują. Obejmują następujące zagadnienia:
1. Uwarunkowania historyczne, społeczne, przyrodniczo-geograficzne dla rozwoju kultury artystycznej na obszarze południowych pobrzeży Bałtyku i ich zmiany między XI a początkiem XVI wieku; jedność i różnorodność sztuki obszaru nadbałtyckiego – sztuka w obrębie różnych organizmów państwowych. [1 zajęcia]
2. Początki "bałtyckiej wspólnoty" u progu średniowiecza [1 zajęcia]
3. Tzw. „Backsteingotik” jako powszechnie przyjęty wyróżnik architektury regionu - początki i rozwój architektury ceglanej na obszarze południowych pobrzeży Bałtyku: materiał ceglany – ograniczenia czy nowe możliwości? [1-2 zajęcia]
4. Sztuka średniowieczna w Toruniu: rozwój urbanistyczny średniowiecznego Torunia, ważniejsze budowle municypalne i sakralne [w ramach tego tematu także zajęcia w terenie]; [3 zajęcia]
5. Sztuka w Prusach krzyżackich: w kręgu zakonu krzyżackiego i innych środowisk (biskupów, zakonów żebraczych) i ich rola w kształtowaniu krajobrazu artystycznego regionu [2 zajęcia]
6. Późnośredniowieczna kultura artystyczna hanzeatyckich miast nadbałtyckich głównie na przykładzie Lubeki i Gdańska [1 zajęcia]
cz 2
Dzieje regionu od końca średniowiecza do XVIII w., w tym zwłaszcza uwarunkowań społeczno-religijnych i gospodarczych oraz przyczyn i wektorów emigracji praz ekspansji kulturowej Niderlandczyków.
Ustrój i zależności polityczne krajów w obszarze Balticum na tle przemian dziejowych. Dania – północno-wschodnie kraje Rzeszy – Rzeczpospolita i Prusy Książęce – Inflanty – Szwecja. Eksport dzieł i artystów, mecenat i fundacje. Architekci, rzeźbiarze, malarze. Rola wzorników. Przegląd dzieł i nazwisk.

Efekty uczenia się - wiedza

W 1 Ma uporządkowaną wiedzę z zakresu dziejów sztuki i historii kultury krajów regionu nadbałtyckiego (zarówno w ujęciu chronologicznym, jak i problemowym). (K_W01) W 2 Rozpoznaje relacje między zjawiskami historyczno-artystycznymi i procesami kulturowymi w omawianych okresach historycznych na obszarze krajów nadbałtyckich (K_W02 ) W 3 Posiada wiedzę pozwalającą na krytyczne odczytanie, analizę i interpretację różnych źródeł informacji dotyczących omawianego regionu geokulturowego. (K_W03) W 4 Ma podstawową wiedzę o specyfice przedmiotowej i metodologicznej historii sztuki w zakresie badań nad sztuką regionu nadbałtyckiego (K_W05 ) W 5 Zna terminologię z zakresu historii i kultury krajów regionu nadbałtyckiego. (K_W08 ) W 6 Posiada podstawową wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację wytworów cywilizacji przydatnych dla poznania przeszłości regionu nadbałtyckiego. (K_W10) W 7 Opanował fachową terminologię z zakresu historii sztuki i architektury oraz technik artystycznych. (K_W11) W 8 Rozpoznaje i wyjaśnia specyfikę kulturową regionu nadbałtyckiego w tym także jako kontekstu dla sztuki Torunia i lokalnej geografii artystycznej. Posiada podstawową wiedzę o kulturowym zróżnicowaniu regionu nadbałtyckiego. (K_W12)

Efekty uczenia się - umiejętności

U 1 Samodzielnie utrwala wiedzę w sposób uporządkowany przy zastosowaniu tradycyjnych oraz nowoczesnych technik klasyfikowania i analizowania informacji, zgodnie ze wskazówkami opiekuna naukowego. (K_U01) U 2 Potrafi, korzystając z przewodnictwa opiekuna naukowego, zastosować w praktyce podstawowe elementy warsztatu badań historyka sztuki dobierając perspektywy badawcze, metody i instrumentarium właściwe dla dziejów sztuki i kultury krajów regionu nadbałtyckiego (K_U02) U 3 Korzystając z wiedzy o zachowanych obiektach, a także publikacji, fototek i internetowych baz danych, wyszukuje i analizuje informacje dotyczące dzieł sztuki powstałych w regionie nadbałtyckim, porządkuje i systematyzując je w przejrzystej i przemyślanej formie.(K_U03) U 4 Potrafi w stopniu zadowalającym gromadzić, porządkować i opracowywać dokumentację wizualną w celu wykorzystania jej jako materiału wyjściowego i porównawczego w badaniach nad sztuką. (K_U07) U 5 Formułuje tezy i argumentuje swoje stanowisko z wykorzystaniem poglądów różnych autorów opracowań w zakresie znanej mu literatury dotyczącej regionu nadbałtyckiego. (K_U08) U 6 Rozumie potrzebę dalszego, ciągłego rozwoju kompetencji w zakresie fachowym i stałego rozwoju intelektualnego. (K_U13)

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K 1 Rozumie konieczność przestrzegania norm etycznych w pracy historyka sztuki. (K_K01) K 2 Uznaje i szanuje różnice rzetelnie ukazanych punktów widzenia, warunkowane światem wartości i postawami ludzi w różnych okresach i na różnych obszarach geokulturowych, wykazując jednocześnie niezależność i samodzielność własnej myśli. (K_K02) K 3 Docenia i szanuje tradycje i dziedzictwo kulturowe regionu nadbałtyckiego. (K_K03) K 4 Dostrzega rolę i znaczenie historii sztuki w kształtowaniu świadomości kulturowej i artystycznej, pogłębianiu więzi społecznych i kulturowych na poziomie ponadlokalnym.( K_K04) K 5 Wykazuje odpowiedzialność i odwagę cywilną w przedstawianiu wiedzy z zakresu historii sztuki regionu nadbałtyckiego zgodnej z aktualnym stanem badań i w sprzeciwianiu się instrumentalizacji tej wiedzy przez grupy narodowe, społeczne, religijne i polityczne. (K_K06)

Metody dydaktyczne

Metody dydaktyczne eksponujące: - pokaz Metody dydaktyczne podające: - opis - opowiadanie - wykład konwersatoryjny Metody dydaktyczne poszukujące: - ćwiczeniowa - klasyczna metoda problemowa - obserwacji - panelowa - seminaryjna W okresie pandemii: Zajęcia on-line na platformie Google Meet i Microsoft Teams

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2022/23Z:

Anna Błażejewska
Jacek Tylicki

W cyklu 2024/25Z:

Irena Dżurkowa-Kossowska

Kryteria oceniania

Podstawę zaliczenia przedmiotu stanowi sprawdzian pisemny
(3 pytania o charakterze problemowym).
Wymagany próg na ocenę dostat: 50%, dostat.plus – 60%, dobrą- 70%, dobrą plus- 80%, bdb – 90%

Literatura

Część I

Błażejewska A., Rzeźba w Prusach krzyżackich do poł. XIV wieku. Źródła stylu, Toruń 2012 (wybrane rozdziały)
Domasłowski J., Karłowska-Kamzowa A., Labuda A., Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa 1990
Dzieje sztuki Torunia, oprac. A. Błażejewska, K. Kluczwajd, i in (rozdziały: Wstęp, Sztuka średniowieczna)
Dzieje i skarby kościoła Świętojańskiego w Toruniu, red. K. Kluczwajd, M. Woźniak, Toruń 2002 (wybrane artykuły)
Dzieje i skarby kościoła Świętojakubskiego w Toruniu, red. K. Kluczwajd, Toruń 2010 (wybrane artykuły)
Jarzewicz J. Architektura średniowieczna Pomorza Zachodniego, Poznań 2019 (wybrane fragmenty)
Kutzner M., Ziemia pruska i charakterystyka jej sztuki w okresie średniowiecza, w: Materiały konferencji naukowej z okazji 30-stej rocznicy śmierci Prof. G. Chmarzyńskiego, Teka Komisji Historii Sztuki, t. X, red. J. Poklewski, Toruń 2005, s. 28-46.
Labuda A., Malarstwo tablicowe w Gdańsku w 2 poł. XV wieku, Warszawa 1979
Malarstwo gotyckie w Polsce, seria: Dzieje sztuki polskiej, T. II cz. 3, red. A. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004
Pilecka E., Budowanie i trwanie – karty ze średniowiecznych dziejów świątyni parafialnej Starego Miasta Torunia, obecnej katedry pw. śś. Janów, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytk. i Kons., 52, 2011, s. 403-429
Pilecka E., Dwory Artusa w miastach pruskich. Niedostrzegane możliwości i nowe aspekty badań, Teka Komisji Historii Sztuki 9, 2002, Toruń 2003, s. 77-94
Samsonowicz H., Zagadnienia kultury miast nadbałtyckich XIV i XV w. Przegląd problematyki i postulaty badawcze, Rocznik Olsztyński, 1963, t. 5, s. 29-52
Samsonowicz H., Sztuka Hanzy około 1500 – dzieli, czy łączy kraje nadbałtyckie?, w: Sztuka około 1500, Materiały Sesji SHS, red. T. Hrankowska, Warszawa 1997, s. 15-22
Sztuka pobrzeża Bałtyku, Materiały z sesji SHS, Warszawa 1978(wybrane artykuły)
Sztuka Torunia i ziemi chełmińskiej, red. J. Poklewski, Warszawa 1986(wybrane artykuły)
Torbus T., Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 2014
Zlat M., Ratusz-zamek mieszczan: symbolika typu architektonicznego i jego form, w: Ratusz w miastach Północnej Europy. Materiały z sesji: ”Ratusz w krajach nadbałtyckich”, red. S. Lautor, Gdańsk 1997, s. 13-37
LIteratura uzupełniająca:
Bilde vom Prage. Czeska rzeźba kamienna stylu pięknego około 1400 w państwie krzyżackim w Prusach. Kat. wyst. opr. M. Jakubek-Raczkowska, M. Czapska, Malbork 2020
Fundacje artystyczne na terenie państwa krzyżackiego w Prusach, t. 2: Eseje, red. B. Pospieszna, Malbork 2010
Inflanty w średniowieczu. Władztwa zakonu krzyżackiego i biskupów, red. M. Biskup, Toruń 2002
Pfotenhauer A., Monheim F., i in. , Backsteingotik, Bonn 2000
Skibiński S. Pomorze Zachodnie i Nowa Marchia, w serii: Dzieje sztuki polskiej, t. II: Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995, s. 111-124
cz2
. .„Art in Denmark 1600-1650“, Leids Kunsthistorisch Jaarboek, 2, 1983
2. Hellmuth Bethe, „Die Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge“ Berlin 1937
3. „Christian IV and Europe” [exh. cat.], Denmark 1988
4. „Eesti kunsti ajalugu 1520-1770 (2. osa)”, kuj. A. Tali, Tallinn 2005
5. Hermann Ehrenberg, “Die Kunst am Hofe der Herzöge von Preussen“, Leipzig-Berlin 1899
6. Horst Gerson, “Ausbreitung und Nachwirkung der holländischen Malerei des 17. Jahrhunderts“, Amsterdam 19832
7. Mereth Lindgren [a.o.], „A History of Swedish Art”, Uddevalla 1987
8. „Latvijas mākslas vēsture“, atbild. red. A. Rožkalne, Rīga 2003
9.”The Low Counries at the Crossroads. Netherlandish Architecture as an Export Product in Early Modern Europe (1480-1680)”, ed. K. Ottenheym, K. de Jonge, Turnhout 2013 [Architectura Moderna, 8]
10. “Niderlandyzm w sztuce polskiej. Materiały Sesji SHS, Toruń 1992”, Warszawa 1995
11. Badeloch Noldus, „Trade in Good Taste. Relations in Architecture and Culture between the Dutch Republic and the Baltic World in the Seventeenth Century”, Turnhout 2004
12. Lucia Thijssen, „Polska i Niderlandy. 1000 lat kontaktów”, Zutphen 20033
13. “Prusy Królewskie. Społeczeństwo-kultura-gospodarka 1454-1772”, Gdańsk 2012

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1402-11-SzRB-S1 w USOSweb