Kierunkowe seminarium teoretyczne 1401-Sem-AW-1L-S2

Studentki/Studenci podczas zajęć zapoznają się z charakterystyką i analizą, interpretacją różnych podejść do planowania oraz realizacji wybranych, przykładowych dzieł architektury, od starożytnej po współczesną. Analizie poddana zostanie również nowożytna architektura cerkiewna, problem dziewiętnastowiecznego historyzmu, a także m.in. współistnienie w zbliżonym czasie tendencji późnobarokowych, rokokowych, klasycystycznych i zapowiedzi romantycznych.
Wielkie znaczenie ma zależność budowli jak również ich części składowych, rzutów poziomych, ornamentyki, wokabularza stosowanych form od wcześniejszych rozwiązań, trwałość, modyfikacje motywów architektonicznych, innowacje, recepcja wzorców, stosowane podejście kompilacyjne lub eklektyczne, bądź przełomowe. Przedstawiona zostanie też charakterystyka twórcy dzieła architektonicznego w różnych epokach, jego wykształcenia, roli źródeł inspiracji, w tym teologicznych. Podjęta zostanie istotność opanowania innych dziedzin sztuki, np. rysunku. Przeanalizowane zostanie zmieniające się praktyczne podejście estetyczne oraz estetyka ugruntowana teoretycznie.
Budowle postrzegane będą w kontekście urbanistycznym, przestrzennym, w zależności od innych budynków, wkomponowania w naturalny krajobraz. Zajęcia będą urozmaicone oraz bogato ilustrowane.
Na seminarium omówiona zostanie specyfika języka architektonicznego wraz z przydatną terminologią specjalistyczną. Uczestniczki/Uczestnicy zajęć otrzymają dodatkowe materiały edukacyjne umożliwiające opanowanie materiału. Istotny element seminarium stanowi ocena świadomego zastosowania danego materiału w budowli, celowego uwidocznienia jego barwy, faktury oraz łączenia materiałów o różnych właściwościach wizualnych i fizycznych, jak również ideowych.
W trakcie zajęć planowana jest analiza architektury w terenie: na starówce w Toruniu, służąca omówieniu w praktyce poszczególnych zagadnień, uzyskaniu nowych umiejętności.
Uczestniczki/Uczestnicy seminarium sporządzają bibliografię przedmiotu oraz literaturę kontekstową do własnych tematów badawczych, konspekty prac wraz ze stanami badań, a następnie formułują właściwą pracę na temat obiektu i powiązanego problemu architektonicznego. Prace będą opatrzone pełnym aparatem naukowym oraz ilustracyjnym.

Tematyka seminarium teoretycznego obejmuje m.in.:

- historię architektury wnętrz (ze szczególnym uwzględnieniem epoki nowoczesnej i współczesności)
- teorię koloru i światła w projektowaniu wnętrz
- materiały i techniki konstrukcyjne w historii architektury wnętrz
- historię projektowania przestrzeni mieszkalnych i użyteczności publicznej
- trendy i innowacje w dziedzinie designu wnętrz
- analizę biografii architektek/-ów wnętrz.

Studentki/Studenci podczas zajęć zapoznają się z charakterystyką i analizą, interpretacją różnych podejść do planowania oraz realizacji wybranych, przykładowych dzieł architektury, od starożytnej po współczesną. Analizie poddana zostanie również nowożytna architektura cerkiewna, problem dziewiętnastowiecznego historyzmu, a także m.in. współistnienie w zbliżonym czasie tendencji późnobarokowych, rokokowych, klasycystycznych i zapowiedzi romantycznych.
Wielkie znaczenie ma zależność budowli jak również ich części składowych, rzutów poziomych, ornamentyki, wokabularza stosowanych form od wcześniejszych rozwiązań, trwałość, modyfikacje motywów architektonicznych, innowacje, recepcja wzorców, stosowane podejście kompilacyjne lub eklektyczne, bądź przełomowe. Przedstawiona zostanie też charakterystyka twórcy dzieła architektonicznego w różnych epokach, jego wykształcenia, roli źródeł inspiracji, w tym teologicznych. Podjęta zostanie istotność opanowania innych dziedzin sztuki, np. rysunku. Przeanalizowane zostanie zmieniające się praktyczne podejście estetyczne oraz estetyka ugruntowana teoretycznie.
Budowle postrzegane będą w kontekście urbanistycznym, przestrzennym, w zależności od innych budynków, wkomponowania w naturalny krajobraz. Zajęcia będą urozmaicone oraz bogato ilustrowane.
Na seminarium omówiona zostanie specyfika języka architektonicznego wraz z przydatną terminologią specjalistyczną. Uczestniczki/Uczestnicy zajęć otrzymają dodatkowe materiały edukacyjne umożliwiające opanowanie materiału. Istotny element seminarium stanowi ocena świadomego zastosowania danego materiału w budowli, celowego uwidocznienia jego barwy, faktury oraz łączenia materiałów o różnych właściwościach wizualnych i fizycznych, jak również ideowych.
W trakcie zajęć planowana jest analiza architektury w terenie: na starówce w Toruniu, służąca omówieniu w praktyce poszczególnych zagadnień, uzyskaniu nowych umiejętności.
Uczestniczki/Uczestnicy seminarium sporządzają bibliografię przedmiotu oraz literaturę kontekstową do własnych tematów badawczych, konspekty prac wraz ze stanami badań, a następnie formułują właściwą pracę na temat obiektu i powiązanego problemu architektonicznego. Prace będą opatrzone pełnym aparatem naukowym oraz ilustracyjnym.
Tematyka seminarium teoretycznego obejmuje m.in.:
- historię architektury wnętrz (ze szczególnym uwzględnieniem epoki nowoczesnej i współczesności)
- teorię koloru i światła w projektowaniu wnętrz
- materiały i techniki konstrukcyjne w historii architektury wnętrz
- historię projektowania przestrzeni mieszkalnych i użyteczności publicznej
- trendy i innowacje w dziedzinie designu wnętrz
- analizę biografii architektek/-ów wnętrz.

Literatura obowiązkowa (wybrane fragmenty):

Koch Wilfried, Style w architekturze, arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po czasy współczesne, przekł. z niem. Waldemar Baraniewski et al., Świat Książki, Warszawa 1996 (lub późniejsze wydanie).
Pevsner Nikolaus, Historia architektury europejskiej, Arkady, Warszawa 2012.
Rybczyński Witold, O architekturze, przekł. Magdalena Hermanowska, Tadeusz J. Żuchowski, red. Tadeusz J. Żuchowski, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2024.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red.: Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 (lub późniejsze wydania).
Watkin David, Historia architektury zachodniej, przekł. Ryszard Depta, Arkady, Warszawa 2006.

Literatura uzupełniająca (przykładowa, pomocna w formułowaniu własnej pracy, wybrane fragmenty, w wielu publikacjach dalsza bibliografia):

Alberti Leon Baptysta, Ksiąg dziesięć o sztuce budowania, red. Kazimierz Dziewoński; z tekstu wł. przeł. Irena Biegańska; porówn. z tekstem łac. Maria Zachwatowicz; inicjały Zygmunt Górnicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960.
Architektura: style i detale, red. Emily Cole, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2022 (lub inne wydanie).
Błażejewska Anna, Architektura kościoła św. Jakuba w Toruniu jako przedmiot badań naukowych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2022.
Davidson Cragoe Carol, Jak czytać architekturę: najważniejsze informacje o stylach i detalach, przekł. Ewa Romkowska, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2009.
Focillon Henri, Świat form, [w:] Antologia współczesnej estetyki francuskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, s. 240-268.
Garnczarska Magdalena, Opis Świątyni Mądrości Bożej w Konstantynopolu Prokopiusza z Cazarei - między historiografią a retoryką, „Saeculum Christianum: pismo historyczne”, 23, 2016, s. 36-47.
Grzybkowski Andrzej, Gotycka architektura murowana w Polsce, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015.
Hislop Malcolm, Jak czytać zamki: krótki kurs wiedzy o fortyfikacjach, przekł. Ewa Romkowska, Warszawa: Wydawnictwo Arkady 2024 (lub inne wydanie).
Jarzewicz Jarosław, Biskupi i mieszczański - kościół św. Jakuba w Nysie, [w:] Nysa: sztuka w dawnej stolicy księstwa biskupiego, red. Ryszard Hołownia i Mateusz Kapustka, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2008, s. 75-85.
Jarzewicz Jarosław, Co to jest architektura romańska, czyli problemy stylu, formy i chronologii, [w:] idem, Kościoły romańskie w Polsce, Wydawnictwo M, Kraków 2014.
Jarzewicz Jarosław, Opatów a Quedlinburg, czyli o wnioskach z analogii, [w:] Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Materiały z sesji naukowej w Muzeum Początków Państwa Polskiego – Gniezno, 9-11 kwietnia 2008 roku, red. Tomasz Janiak, Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno 2009, s. 323-340.
Jarzewicz Jarosław, Per lumina vera ad verum lumen. O znaczeniu światła w świątyniach późnego gotyku, [w:] Sacrum – obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. Aneta Pieniądz-Skrzypczak, i Jerzy Pysiak, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005, s. 435–449.
Jarzewicz Jarosław, Rysunek architektów średniowiecza (Villard de Honnecourt i inni), [w:] Disegno - rysunek u źródeł sztuki nowożytnej: materiały sesji naukowej w Toruniu 26-27 X 2000, red. Tadeusz J. Żuchowski, Sebastian Dudzik, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2001, s. 65-83.
Kuczyńska Jadwiga, Wstęp do historii sztuki. Nauki Pomocnicze. Historia architektury, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 1988.
Mały słownik terminów plastycznych, Zwolińska Krystyna, Malicki Zasław, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990 (lub późniejsze wydanie).
Mączeński Zdzisław, Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Arkady, Warszawa 1997 (lub późniejsze wydanie).
Mączyński Ryszard, „Got do Arkadii potrzebny”. Rozważania o nurcie neogotyckim w polskiej architekturze doby klasycyzmu, „Sztuka i Kultura”, IV, 2016, s. 129-199.
Mączyński Ryszard, Kościół parafialny w Nowym Dworze Mazowieckim – niedocenione dzieło polskiego klasycyzmu, „Sztuka i Kultura”, I, 2013, s. 101–172.
Mączyński Ryszard, Poznański Odwach z XVIII wieku: historia – architektura – autorstwo, „Sztuka i Kultura”, VI, 2019-2022, s. 53-99.
Mączyński Ryszard, Zawadzki i Kamsetzer – dowód przyjaźni i współpracy architektów. Rozważania o warszawskich pałacach Tyszkiewiczów i Raczyńskich, „Sztuka i Kultura”, V, 2017-2018, s. 159-220.
McNamara Denis R., Jak czytać kościoły?: krótki kurs architektury chrześcijańskiej, przekł. Krzysztof Bednarek, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2017 (lub inne wydanie).
Mikocka-Rachubowa Katarzyna, Terminy i pojęcia z wiedzy o sztuce, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997 (lub inne wydanie).
Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce: od starożytności do 1500 roku, wybrał i oprac. Jan Białostocki; [uzup. i aktualizacja bibliografii Barbara Dąb-Kalinowska et al.], słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001.
Podręczny słownik historyka sztuki: ornamentyka i motywy dekoracyjne, Wiesław Rządek, Konrad Tomaszewski, Instytut Historii Sztuki, Poznań 1991.
Rybczyński Witold, Jak działa architektura: przybornik humanisty, przekł. Karolina Kopczyńska, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2014.
Skibiński Szczęsny, Architektura, [w:] Skibiński Szczęsny, Zalewska-Lorkiewicz Katarzyna, Sztuka polska. Gotyk, Sztuka polska, t. II (red. Jerzy Kowalczyk), Arkady, Warszawa 2010, s. 17-279.
Słownik sztuki, aut. haseł Katarzyna Gabryś-Cichacz et al., Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2008.
Słownik terminów, Sztuka świata, t. 17, 18, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013.
Soćko Adam, Pierwowzór masywu wieżowego fary chełmińskiej, „Artium Quaestiones”, XVI, 2005, s. 5-34.
Szolginia Witold, Architektura i budownictwo, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1991.
Szolginia Witold, Architektura, Wydaw. Czasopism i Książek Technicznych Sigma NOT, Warszawa 1992.
Sztuka baroku: architektura, rzeźba, malarstwo, red. Rolf Toman, Könemann, Köln 2004 (oraz Sztuka romańska i Gotyk, Renesans w sztuce włoskiej z tej serii, rozdziały o architekturze).
Sztuka polska [seria], t. I-VII [Rozdziały o architekturze], Wydawnictwo Arkady, 2005-2022.
Sztuka świata [seria], Wydawnictwo Arkady, [różne wydania].
Sztuki piękne, red. Bartłomiej Kaczorowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Agora, Warszawa 2011.
Tatarkiewicz Władysław, Historia estetyki, t. 1-3 [estetyka starożytna, średniowieczna i nowożytna] (różne wydania).
Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700–1870, wybór, przedm. i komentarze Elżebiera Grabska i Maria Poprzęcka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989.
Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600–1700, wybrał i oprac. Jan Białostocki; red. naukowa i uzupełnienia Maria Poprzęcka i Antoni Ziemba, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
Trajdos Tadeusz, Pomniki sztuki gotyckiej w Polsce, I, Architektura, [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV w., Bronisław Geremek (red.), Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk: Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1997, s. 766-798, 953, 954.
Waszak Przemysław, Dzieło sztuki jako ogniskowa pamięci ujęta na tle współczesnej problematyki dziedzictwa kulturowego. Jego rola w kształceniu. Studium przypadku, [w:] Studia i szkice z badań nad pamięcią zbiorową w Polsce w XX i XXI wieku. Anatomia polityki historycznej, T. 2, red. Monika Opioła-Cegiełka, Joanna Szczutkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2020, s. 155-169.
Waszak Przemysław, Interpretations and Permanence – References to Medieval Artistic Solutions, [w:] The Middle Ages: Narratives of Art, red. Jarosław Wenta, we współpracy z: Claire Orenduff i Magdaleną Kopczyńską, Seria: Spatia Mediaevalia III. Studies in the Perception of Medieval Culture Publikacje Centrum Mediewistycznego Wydziału Nauk Historycznych UMK, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2019, s. 111–142.
Waszak Przemysław, Nieznana ikonografia zabytków Grudziądza w zbiorach Bildarchiv Foto w Marburgu i jej naukowe wykorzystanie na przykładzie fasady Pałacu Opatek w Grudziądzu, „Rocznik Grudziądzki”, XXXII, 2024, s. 77–100.
Waszak Przemysław, Późnobarokowy sobór św. Mikołaja w Sankt Petersburgu, dzieło Sawwy Iwanowicza Czewakińskiego na styku epok, „Sztuka i Kultura“, IV, 2016, s. 105–128.
Waszak Przemysław, Rozwojowe ciągi formalno-ideowe w ramach konstrukcji czasu artystycznego George'a Kublera, „Sztuka i Kultura”, V, 2017/2018, s. 349–366.
Waszak Przemysław, The neo-Romanesque churches of the Annunciation of the Blessed Virgin Mary in Inowrocław and St. Adalbero in Würzburg: the examples of references to pre-Romanesque and Romanesque architecture, “Ars: Časopis Centra vied o umení Slovenskej akadémie vied”, LVI, 2023, nr 2, s. 95-108.
Waszak Przemysław, The Right of Art, the Principle of the Artist, the Imperative of the Scholar. The Example of a Romanesque Sculptor’s Workshop in the Context of the Law of the Frame, „Ars: Časopis Ústavu dejín umenia Slovenskej akadémie vied / Journal of the Institute of Art History of the Slovak Academy of Sciences”, LV, 2022, nr 2, s. 98-108.
Winzer Fritz, Słownik sztuk pięknych, przekł. z niem. Janina Kumaniecka, „Książnica”, Katowice 2000 (lub inne wydanie).
Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, przeł. Kazimierz Kumaniecki; wstęp Anna Sadurska, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
Żuchowski Tadeusz J., Pałac papieski na Watykanie od końca V do początku XVI wieku: ceremoniał a ewolucja kompleksu rezydencjonalnego, Wydaw. Naukowe UAM, Poznań 1999.

Literatura obowiązkowa (wybrane fragmenty):

Koch Wilfried, Style w architekturze, arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po czasy współczesne, przekł. z niem. Waldemar Baraniewski et al., Świat Książki, Warszawa 1996 (lub późniejsze wydanie).
Pevsner Nikolaus, Historia architektury europejskiej, Arkady, Warszawa 2012.
Rybczyński Witold, O architekturze, przekł. Magdalena Hermanowska, Tadeusz J. Żuchowski, red. Tadeusz J. Żuchowski, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2024.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red.: Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 (lub późniejsze wydania).
Watkin David, Historia architektury zachodniej, przekł. Ryszard Depta, Arkady, Warszawa 2006.

Literatura uzupełniająca (przykładowa, pomocna w formułowaniu własnej pracy, wybrane fragmenty, w wielu publikacjach dalsza bibliografia):

Alberti Leon Baptysta, Ksiąg dziesięć o sztuce budowania, red. Kazimierz Dziewoński; z tekstu wł. przeł. Irena Biegańska; porówn. z tekstem łac. Maria Zachwatowicz; inicjały Zygmunt Górnicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960.
Architektura: style i detale, red. Emily Cole, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2022 (lub inne wydanie).
Błażejewska Anna, Architektura kościoła św. Jakuba w Toruniu jako przedmiot badań naukowych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2022.
Davidson Cragoe Carol, Jak czytać architekturę: najważniejsze informacje o stylach i detalach, przekł. Ewa Romkowska, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2009.
Focillon Henri, Świat form, [w:] Antologia współczesnej estetyki francuskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, s. 240-268.
Garnczarska Magdalena, Opis Świątyni Mądrości Bożej w Konstantynopolu Prokopiusza z Cazarei - między historiografią a retoryką, „Saeculum Christianum: pismo historyczne”, 23, 2016, s. 36-47.
Grzybkowski Andrzej, Gotycka architektura murowana w Polsce, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015.
Hislop Malcolm, Jak czytać zamki: krótki kurs wiedzy o fortyfikacjach, przekł. Ewa Romkowska, Warszawa: Wydawnictwo Arkady 2024 (lub inne wydanie).
Jarzewicz Jarosław, Biskupi i mieszczański - kościół św. Jakuba w Nysie, [w:] Nysa: sztuka w dawnej stolicy księstwa biskupiego, red. Ryszard Hołownia i Mateusz Kapustka, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2008, s. 75-85.
Jarzewicz Jarosław, Co to jest architektura romańska, czyli problemy stylu, formy i chronologii, [w:] idem, Kościoły romańskie w Polsce, Wydawnictwo M, Kraków 2014.
Jarzewicz Jarosław, Opatów a Quedlinburg, czyli o wnioskach z analogii, [w:] Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Materiały z sesji naukowej w Muzeum Początków Państwa Polskiego – Gniezno, 9-11 kwietnia 2008 roku, red. Tomasz Janiak, Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno 2009, s. 323-340.
Jarzewicz Jarosław, Per lumina vera ad verum lumen. O znaczeniu światła w świątyniach późnego gotyku, [w:] Sacrum – obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. Aneta Pieniądz-Skrzypczak, i Jerzy Pysiak, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005, s. 435–449.
Jarzewicz Jarosław, Rysunek architektów średniowiecza (Villard de Honnecourt i inni), [w:] Disegno - rysunek u źródeł sztuki nowożytnej: materiały sesji naukowej w Toruniu 26-27 X 2000, red. Tadeusz J. Żuchowski, Sebastian Dudzik, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2001, s. 65-83.
Kuczyńska Jadwiga, Wstęp do historii sztuki. Nauki Pomocnicze. Historia architektury, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 1988.
Mały słownik terminów plastycznych, Zwolińska Krystyna, Malicki Zasław, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990 (lub późniejsze wydanie).
Mączeński Zdzisław, Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Arkady, Warszawa 1997 (lub późniejsze wydanie).
Mączyński Ryszard, „Got do Arkadii potrzebny”. Rozważania o nurcie neogotyckim w polskiej architekturze doby klasycyzmu, „Sztuka i Kultura”, IV, 2016, s. 129-199.
Mączyński Ryszard, Kościół parafialny w Nowym Dworze Mazowieckim – niedocenione dzieło polskiego klasycyzmu, „Sztuka i Kultura”, I, 2013, s. 101–172.
Mączyński Ryszard, Poznański Odwach z XVIII wieku: historia – architektura – autorstwo, „Sztuka i Kultura”, VI, 2019-2022, s. 53-99.
Mączyński Ryszard, Zawadzki i Kamsetzer – dowód przyjaźni i współpracy architektów. Rozważania o warszawskich pałacach Tyszkiewiczów i Raczyńskich, „Sztuka i Kultura”, V, 2017-2018, s. 159-220.
McNamara Denis R., Jak czytać kościoły?: krótki kurs architektury chrześcijańskiej, przekł. Krzysztof Bednarek, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2017 (lub inne wydanie).
Mikocka-Rachubowa Katarzyna, Terminy i pojęcia z wiedzy o sztuce, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997 (lub inne wydanie).
Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce: od starożytności do 1500 roku, wybrał i oprac. Jan Białostocki; [uzup. i aktualizacja bibliografii Barbara Dąb-Kalinowska et al.], słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001.
Podręczny słownik historyka sztuki: ornamentyka i motywy dekoracyjne, Wiesław Rządek, Konrad Tomaszewski, Instytut Historii Sztuki, Poznań 1991.
Rybczyński Witold, Jak działa architektura: przybornik humanisty, przekł. Karolina Kopczyńska, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2014.
Skibiński Szczęsny, Architektura, [w:] Skibiński Szczęsny, Zalewska-Lorkiewicz Katarzyna, Sztuka polska. Gotyk, Sztuka polska, t. II (red. Jerzy Kowalczyk), Arkady, Warszawa 2010, s. 17-279.
Słownik sztuki, aut. haseł Katarzyna Gabryś-Cichacz et al., Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2008.
Słownik terminów, Sztuka świata, t. 17, 18, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013.
Soćko Adam, Pierwowzór masywu wieżowego fary chełmińskiej, „Artium Quaestiones”, XVI, 2005, s. 5-34.
Szolginia Witold, Architektura i budownictwo, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1991.
Szolginia Witold, Architektura, Wydaw. Czasopism i Książek Technicznych Sigma NOT, Warszawa 1992.
Sztuka baroku: architektura, rzeźba, malarstwo, red. Rolf Toman, Könemann, Köln 2004 (oraz Sztuka romańska i Gotyk, Renesans w sztuce włoskiej z tej serii, rozdziały o architekturze).
Sztuka polska [seria], t. I-VII [Rozdziały o architekturze], Wydawnictwo Arkady, 2005-2022.
Sztuka świata [seria], Wydawnictwo Arkady, [różne wydania].
Sztuki piękne, red. Bartłomiej Kaczorowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Agora, Warszawa 2011.
Tatarkiewicz Władysław, Historia estetyki, t. 1-3 [estetyka starożytna, średniowieczna i nowożytna] (różne wydania).
Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700–1870, wybór, przedm. i komentarze Elżebiera Grabska i Maria Poprzęcka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989.
Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600–1700, wybrał i oprac. Jan Białostocki; red. naukowa i uzupełnienia Maria Poprzęcka i Antoni Ziemba, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
Trajdos Tadeusz, Pomniki sztuki gotyckiej w Polsce, I, Architektura, [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV w., Bronisław Geremek (red.), Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk: Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1997, s. 766-798, 953, 954.
Waszak Przemysław, Dzieło sztuki jako ogniskowa pamięci ujęta na tle współczesnej problematyki dziedzictwa kulturowego. Jego rola w kształceniu. Studium przypadku, [w:] Studia i szkice z badań nad pamięcią zbiorową w Polsce w XX i XXI wieku. Anatomia polityki historycznej, T. 2, red. Monika Opioła-Cegiełka, Joanna Szczutkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2020, s. 155-169.
Waszak Przemysław, Interpretations and Permanence – References to Medieval Artistic Solutions, [w:] The Middle Ages: Narratives of Art, red. Jarosław Wenta, we współpracy z: Claire Orenduff i Magdaleną Kopczyńską, Seria: Spatia Mediaevalia III. Studies in the Perception of Medieval Culture Publikacje Centrum Mediewistycznego Wydziału Nauk Historycznych UMK, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2019, s. 111–142.
Waszak Przemysław, Nieznana ikonografia zabytków Grudziądza w zbiorach Bildarchiv Foto w Marburgu i jej naukowe wykorzystanie na przykładzie fasady Pałacu Opatek w Grudziądzu, „Rocznik Grudziądzki”, XXXII, 2024, s. 77–100.
Waszak Przemysław, Późnobarokowy sobór św. Mikołaja w Sankt Petersburgu, dzieło Sawwy Iwanowicza Czewakińskiego na styku epok, „Sztuka i Kultura“, IV, 2016, s. 105–128.
Waszak Przemysław, Rozwojowe ciągi formalno-ideowe w ramach konstrukcji czasu artystycznego George'a Kublera, „Sztuka i Kultura”, V, 2017/2018, s. 349–366.
Waszak Przemysław, The neo-Romanesque churches of the Annunciation of the Blessed Virgin Mary in Inowrocław and St. Adalbero in Würzburg: the examples of references to pre-Romanesque and Romanesque architecture, “Ars: Časopis Centra vied o umení Slovenskej akadémie vied”, LVI, 2023, nr 2, s. 95-108.
Waszak Przemysław, The Right of Art, the Principle of the Artist, the Imperative of the Scholar. The Example of a Romanesque Sculptor’s Workshop in the Context of the Law of the Frame, „Ars: Časopis Ústavu dejín umenia Slovenskej akadémie vied / Journal of the Institute of Art History of the Slovak Academy of Sciences”, LV, 2022, nr 2, s. 98-108.
Winzer Fritz, Słownik sztuk pięknych, przekł. z niem. Janina Kumaniecka, „Książnica”, Katowice 2000 (lub inne wydanie).
Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, przeł. Kazimierz Kumaniecki; wstęp Anna Sadurska, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
Żuchowski Tadeusz J., Pałac papieski na Watykanie od końca V do początku XVI wieku: ceremoniał a ewolucja kompleksu rezydencjonalnego, Wydaw. Naukowe UAM, Poznań 1999.