Historia ustrojów państwowych 1352-HUP-1NJ

Wykład.

I. Formy Państwa w Europie XVI-XX wiek - 12h

1. Formy państwa w okresie rozwiniętego feudalizmu - 3 h:
1.1. Cechy państwa przednowoczesnego w Europie doby feudalizmu -
1.2. Ustroje monarchiczne
- Kierunki ewolucji średniowiecznej monarchii stanowej
- Monarchia absolutna klasyczna ( przykład Francji Burbonów i Hiszpania Habsburgów i Burbonów)
- Specyficzne formy absolutyzmu – rosyjskie samodzierżawie, „konstytucyjna” monarchia absolutna w Danii (po 1660) i Szwecji
- Monarchia absolutna "oświecona "(Na przykłądzie Prusy Fryderyka Wielkiego, Państwa Austriackich Habsburgów Marii Teresy i Józefa II oraz Rosji Katarzyny II)
1.3. Republiki feudalne
- Zjednoczone Prowincje Niderlandów
- Republiki miejskie (mieszczańskie – przykład Florencji; arystokratyczne – przykład Wenecji)
1.4. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVI w. Monarchia mieszana czy ustrojowa anomalia?

2. Ustroje monarchiczne w XIX-XX wieku - 3h
2.1. Cechy przemiany państw i społeczeństw europejskich w 2 poł. XVIII i w XIX wieku
2.2.Monarchie konstytucyjne ograniczone na kontynencie europejskim w XIX w.
2.2.1. Między absolutyzmam a konstytucjonalizmem - konstytucje monarchii konstytucyjnych ograniczonych w pierwszej poł. XIX w.
- znaczenie kongresu wiedeńskiego dla współczesnego konstytucjonalizmu
- rozważania modelowe o ustroju monarchii ograniczonej na przykładzie karty konstytucyjnej Ludwika XVIII z 1814 r. i konstytucji Hiszpanii z 1834 r.
- zasady konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 r. na tle rozwiazań epoki
2.2.2 konstytucje monarchii ograniczonych w drugie poł. XIX wieku
- znaczenie Wiosny Ludów dla rozwoju konstytucjonalizmu
- rozważania modelowe na przykładzie Konstytucja Królestwa Prus z 1850 r., konstytucji monarchii austrowęgierskiej z 1867 r. oraz konstytucji Hiszpanii z 1876 r.
- projekt monarchicznej konstytucji Tymczasowej Rady Stanu (1917) na tle rozwązań epoki
2.3.. Monarchie konstytucyjne parlamentarne i ich rozwój w 2 poł. XIX i 1 poł. XX w.
2.3.1. Między zachowaniem monarchii a ideami republikańskimi – cechy monarchii konstytucyjnej parlamentarnej w 2 poł. XIX
2.3.2. Model i ewolucja konstytucyjnej monarchii brytyjskiej
2.3.3. Monarchie konstytucyjne parlamentarnej w państwach Europy kontynentalnej w okresie "rewolucyjnym" (koniec XVIII i poczatek XIX w.)
- Konstytucja Francji z 1791 r. oraz konstytucja Hiszpanii z 1812 r.
- Konstytucja 3go maja na tle eopoki
Monarchie konstytucyjne parlamentarne rozwiniętego XIX wieku na przykładzie Szwecji (1809 r.) i Norwegii (1814)

3. Nowoczesne Republiki konstytucyjne jako formy rządów XIX i w 1 poł. XX wieku - 2h
3.1. Między porzadkiem a wolnością cechy ustrojowe republik i ich rodzaje
3.1.2. Republiki parlamentarne w państwach europejskich 2 poł. XIX i 1 pol. XX wieku
- model ustrojowy - III Republika Francuska
- republiki okresu międzywojennego na przykładzie konstytucji republiki Weimarskiej w Niemczech, konstytucji Austrii (1920), konstytucji Czechosłowacji i Konstytucji Hiszpanii (1931)
- polska konstytucja marcowa z 1921 r. na tle epoki

4. Kryzys zachodnioeuropejskich republik po 1 wojnie światowej - reżimy autorytarne i totalitarne - 2h
4.1. Krytyka republik parlamentarnych i konstytucjonalizmu
4.2. Specyfika i odmiany reżimów "faszystowskich"
- przykład faszyzmu włoskiego i reżim frankistowskiego w Hiszpanii oraz nazizmu niemieckiego
4.3. specyfika rządów sanacji w Polsce i zasady konstytucji kwietniowej na tle epoki

5. Państwo socjalistyczne/komunistyczne - 2h
5.1. Państwo w myśli Marska i Engelsa
5.2. Założenia ustrojowe konstytucji stalinowakiej ZSRR 1936
5.3. Polska konstytucja z 1952 na tle epoki

II. Krytyczna refleksja nad ewolucją kluczowych zasad współczesnego państwa konstytucyjnego między XVI a XX wiekiem - 15h

6. Zasada konstytucjonalizmu - 1,5h
6.1. Różne rozumienie konstytucji i konstytucjonalizmu
6.2. Cechy i procedura wydawania/zmiany aktów konstytucyjnych w Europie XVIII-XX wiek
6.3.Angielska koncepcja "ancient constitution"
6.4. Zasada nadrzędności kosntytucji i kontrola konstytucyjności prawa
6.5. Konstytucjonalizm w obliczu autorytaryzmu w 1 poł. XX wieku

7. Zasada suwerenności 1 h
7.1. Feudalnej początki - rex est imperator in regno suo, cuius regio eius religio
7.2. Traktat westfalski i nowoczesne pojmowanie suwerenności
7.3. Suwerenność jako przymiot najwyższej władzy i jego konstytucjonalizacja
7.4. Suwerenność monarchy lub ludu w konstytucjach europejskich XVIII-XX wieku

8. Zasada federalizmu a państwo jednolite - 1,5 h
8.1. Istota federalizmu
8.2. Modelowe kompetencje federacji w konstytucjach XVIII-XX wieku
8.3. Problem terytoriów autonomicznych

9. Zasada rządów prawa - 1,5h
9.1. Związanie cesarzy i królów prawem boski, naturalnym fundamentalnym i stanowionym
9.2. Praworzadność materialna a praworzadność formalna w XIX i XX wieku
9.3. Konstytucjonalizacja zasady rządów prawa w Europie po II wojnie światowej
9.4. Praworządność "socjalistyczna" w państwach bloku wschodniego po II wojnie światowej

10. Zasada podziału i równoważenia władz 1,5h
10.1. Tzw. społeczny podział władzy - idea państwa mieszanego od XVI w.
10.2. Koncepcje nowoczesne podziału: J. Locke, Monteskiusz, Ojcowie Założyciele USA
10.3. Konstytucjonalizacja podziału władz w XIX i XX wieku
10.4. zasada jednolitej i niepodzielnej władzy państwej w doktrynie faszyzmu i komunizmu

11. Zasada republikanizmu i republikańskiej formu rządów - 1h
11.1. republikanizm i neorepublikanizm w doktrynach prawno-politycznych XVI-XX wieku
11.2.republiakanizm a monarchizm w XVIII-XIX w.
11.3. konstytucjonalizacja i znaczenie zasady republikanizmu w konstytucjach XIX-XX w.

12. Zasada demokracji przedstawicielskiej - 3h
12.1. "demokracja" i Demokratyczność" w konstytucjach XIX i XX wieku
12.2. Mandat wolny i imperatywny
12.3 Konstytucjonalizacja zasady demokracji bezpośredniej i mandatu wolnego
12.4. ewolucja zasad prawa wyborczego
- zasada powszechności i jej historyczne naruszenia
- zasada równości i jejhistoryczne ograniczenia (ograniczenia praw ludności kolorowej w USA, wybory kurialne i pluralne w konstytnentalnej europie)
- zasady bezpośredniości i jawności/ tajności głosowania
- wybory proporcjonalne a większościowe
12.5. Historyczne modele weryfikacji rezultatów wyborów
12.6. Odrzucenie reprezentatywności demokracji w państwach faszystowskich i komunistycznych

13. Zasada rządów parlamentarnych - 1,5 h
13.1. Reprezentacje stanowe jako protoparlamenty
13.2. Rola i funckje nowoczesnych parlamentów w państwach konstytucyjnych
- w monarchiach nieuznających trójpodziału władzy
- w systemach uznających trójpodział władzy
13.3. Problem bikameralizmu i monokameralizmu w historii XIX-XX wiek
13.4. Zasada autonomii parlamentu i jej historyczny rozwój

14. Zasada odpowiedzialności władzy wykonawczej i rządu - 1,5 h
14.1. Odpowiedzialność monarchy konstytucyjnego i kontrasygnata
14.2. Procedura impeachementu w Anglii i USA
14.3. Rozwój odpowiedzialności konstytucyjnej (prawne) w Europiek kontynentalnej XIX-XX wiek
14.4. Odpowiedzialność polityczna przed monarchą w monarchiach ograniczonych
14.5. Odpowiedzialność polityczna rządu i ministrów w systemie parlamentarno-gabinetowym
14.6. Nieodpowiedzialność formalna włądzy wykonawczej w doktrynie faszyzmu

15. Zasada niezależności sądów i niezawisłości sędziów - 1h
15.1. Nieusuwalność sędziów orzekajacych w imieniu króla w konstytucjach monarchii ograniczonych w XIX w.
15. 2. Nowoczesne uregulowania niezależności sądów i niezależności sędziów w konstytucjach republikańskich w drugiej połowie XIX w i w XX wieku.