Zasady wykładni prawa 1300-ZWP-FS

Przedmiot przeznaczony dla studentów studiów stacjonarnych, kierunek prawo (od I roku w sem. letnim)

Wykład poświęcony Zasadom Wykładni Prawa rozpoczyna omówienie zagadnień podstawowych dla problematyki wykładni przepisów prawa. W tej części przedstawione zostaną najważniejsze kwestie związane z teorią wykładni. Charakterystyce poddane będą: teoria klasyfikacyjna i derywacyjna wykładni oraz teoria deklaratoryjna i konstytutywna wykładni. W tym miejscu podjęty zostanie również problem twórczej wykładni przepisów w procesie stosowanie prawa, pozostający w ścisłym związku z teorią konstytutywną. Jak zostanie wykazane, akty twórczej interpretacji prawa są nieuniknione w orzecznictwie sądów, stanowią bowiem rezultat immanentnych cech języka prawnego. Tym niemniej, wobec obowiązującej w krajach systemu civil law zasady zakazującej wykładni prawotwórczej, konieczne staje się doprecyzowanie granic dopuszczalności wykładni twórczej.
W dalszej części wykładu zaprezentowane zostaną rodzaje wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący oraz jej moc wiążącą. Omówieniu podlegać będą: wykładnia autentyczna, wykładnia legalna, wykładnia operatywna oraz wykładnia doktrynalna.
Osobnym zagadnieniem w toku prowadzonego wykładu będzie prezentacja zasady clara non sunt interpretanda ( przepis jasny nie wymaga wykładni ). Zasada powyższa jest powszechnie stosowana w orzecznictwie sądów powszechnych oraz orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, ze względu jednak na złożoność kontekstów interpretacyjnych konieczne staje się wyjaśnienie i podkreślenie, że nie może być ona rozumiana w sposób rygorystyczny i dlatego zalecana jest ostrożność w jej stosowaniu.
Część druga wykładu poświęcona została zagadnieniom dyrektyw wykładni przepisów prawa. Ich szczegółową charakterystykę poprzedzają uwagi natury ogólnej. Chodzi o wskazanie, że reguły wykładni są wytworem szeroko pojętej tradycji i kultury prawniczej. Tworzą wspólny dla kultury Zachodu kanon wykładni określany jako ius interpretandi. Chodzi również o przedstawienie najważniejszych ich cech charakterystycznych, zwłaszcza podkreślenie, że większość reguł wykładni ma niekonkluzywny charakter, co rodzi określone konsekwencje w procesie interpretacji przepisów prawa. Nie mamy bowiem do czynienia z prostym sylogizmem w stosowaniu prawa, lecz z argumentacyjnym modelem uzasadniania decyzji sądowej.
Szczegółowa charakterystyka dyrektyw wykładni przeprowadzona zostanie w ramach przyjętego podziału wykładni na wykładnię sensu stricto oraz wykładnię sensu largo.
Wykładnia sensu stricto obejmuje wszystkie te procesy, które zmierzają do ustalenia znaczenia przepisu prawnego, którego sens budzi wątpliwości. W obszarze zainteresowań znajdą się dyrektywy wykładni językowej, wykładni systemowej, wykładni funkcjonalnej oraz kwestia domniemań prawniczych. Przyjęta kolejność wynika z obowiązującej zasady pierwszeństwa wykładni językowej oraz subsydiarności wykładni systemowej i funkcjonalnej.
Wśród dyrektyw wykładni językowej omówieniu podlegać będą: dyrektywa języka potocznego, dyrektywa języka prawnego, dyrektywa języka prawniczego, dyrektywa języka specjalistycznego, zakaz wykładni synonimicznej oraz zakaz wykładni homonimicznej.
Wśród reguł wykładni systemowej zaprezentowane zostaną: nakaz interpretacji prawa zgodnie z konstytucją, nakaz respektowania hierarchii aktów normatywnych, zasady prawa, zasada proporcjonalności, nakaz interpretacji prawa zgodnie z normami prawa międzynarodowego, nakaz interpretacji prawa zgodnie z normami prawa europejskiego. Ponadto przedmiotem zainteresowania będą zakaz wykładni prowadzącej do sprzeczności, zakaz wykładni prowadzącej do luk, argumentum a rubrica.
Prezentacja dyrektyw wykładni funkcjonalnej obejmować będzie przede wszystkim zagadnienia wykładni celowościowej, wykładni statycznej i dynamicznej, wykładni subiektywnej i obiektywnej oraz kwestii norm moralnych, zasad słuszności i sprawiedliwości w interpretacji prawniczej.
W ramach wykładni sensu stricto istotna jest również problematyka domniemań interpretacyjnych, która obejmuje domniemanie zgodności norm z konstytucją, domniemanie zgodności normy niższego rzędu z normą hierarchicznie wyższą, domniemanie racjonalności prawodawcy oraz reguły typu in dubio.
Omówienie dyrektyw interpretacyjnych należących do reguł wykładni sensu stricto zamykać będzie prezentacja kwestii związanych z zasadami stosowania wykładni literalnej, rozszerzającej i zwężającej.
Zagadnienie dyrektyw wykładni sensu largo, które zaprezentowane zostanie w następnej części wykładu, obejmie przede wszystkim rozwiązywanie problemów ze stosowaniem reguł wnioskowań prawniczych ( np. analogii, argumentum a contrario ) oraz dyrektyw kolizyjnych ( lex superior, lex posteriori, lex specialis )
Końcowa część wykładu poświęcona zostanie zagadnieniom błędnej wykładni prawa
oraz jej skutkom, ponadto zasadom wykładni prawa międzynarodowego i europejskiego.