Integracja europejska: teoria i praktyka 1300-OG-IETP-FS

W potocznym rozumieniu integracja europejska obejmuje szereg wydarzeń. W istocie są one ściśle ze sobą powiązane i stanowią elementy składowe większej całości. Integrację winno postrzegać się bowiem jako nieprzerwany i złożony proces, przejawiający się w formie licznych, często przełomowych wydarzeń.

Integracja jako proces wynika z licznych źródeł i przesłanek. Jest zjawiskiem ciągłym, przechodzącym kolejne fazy. Każdy z etapów stanowi odpowiedź na określoną sytuację. Jest próbą zaradzenia jej przy użyciu dostępnych środków. Każda następna faza nieodmiennie oddala od punktu wyjścia, ale zawsze stanowi przedłużenie tego samego procesu, czerpiąc z jego dotychczasowych osiągnięć i doświadczeń oraz wzbogacając go pod względem treści i formy.

Integracja europejska to powojenne zjawisko kulturowe, stanowi więc proces wieloaspektowy i wielopłaszczyznowy. Ma wymiar historyczny, społeczny, gospodarczy, polityczny, prawny oraz konceptualny. Wszystkie te płaszczyzny pozostają we wzajemnym powiązaniu i zależności.

Na każdym etapie PIE służy realizacji założonego celu (ideologicznego, politycznego, ekonomicznego). Dlatego podejmowane w jego ramach działania wymagają niezbędnego uzasadnienia. Z tego względu powiedzieć można, iż PIE to w istocie realizacja określonej koncepcji czy wizji (politycznej, ekonomicznej, etycznej). Taka koncepcja każdorazowo wyłania się w drodze debat i sporów, które – siłą rzeczy – rodzą także przegranych i rozczarowanych. Ci ostatni kontestują i kwestionują obrany kierunek procesu, prezentując własne cele wraz z uzasadnieniami.

Z drugiej strony PIE nie stanowi prostej i ścisłej realizacji gotowego programu działań. Jego przebieg determinowany jest przez wiele przesłanek. Wśród nich znajdują się nie tylko uświadomione potrzeby i oczekiwania czy powszechnie respektowane wartości, lecz także obiektywne uwarunkowania społeczne i ekonomiczne. Stąd koncepcje z obszaru PIE to nie tylko zwycięskie plany i programy realizowane w praktyce. To także koncepcje (doktryny i teorie) formułowane w imię wyjaśnienia i opisania zjawiska PIE: jego istoty, przesłanek czy rządzących nim praw rozwojowych. Mają one przy tym walor praktyczny. Służą bowiem niejednokrotnie jako punkt oparcia dla opracowania i forsowania konkretnych planów politycznych, realizowanych w toku PIE.

Opis tematów wraz z wymiarem godzin:

1. Wprowadzenie: zagadnienia terminologiczne, pojęcie PIE, jego cechy: wielopłaszczyznowość, dynamika, autonomiczność (2h)

2. Zarys historii PIE: uwarunkowania powojenne, pomysły i wizje zorganizowania porządku w Europie, powołanie i rozwój trzech Wspólnot Europejskich, powołanie i rozwój struktur „równoległych”, powołanie i rozwój Unii Europejskiej (4h)

3. PIE jako proces elitarny: demokracja, jej deficyt i próby zaradzania, rola wysokich funkcjonariuszy publicznych, pojęcie „ojców założycieli”, rola aktorów pozapaństwowych, znaczenie sporów i debat w PIE, pojęcie ideologii europejskiej i doktryny integracji (3h)

4. Założenia światopoglądowe i ideologiczne PIE: obraz człowieka, wartości, interesy i ich wzajemne zależności, pojęcie solidarności europejskiej, splecenie realizmu i idealizmu (2h)

5. Formy organizacyjne PIE: pojęcie organizacji międzynarodowej, pojęcie „wspólnoty” i „unii”, geneza formalna, transfer władzy i kompetencje, instytucje, proces decyzyjny, pojęcie ponadnarodowości (5h)

6. Prawo a PIE: rola prawa, pojęcie „wspólnoty prawa”, doktryna prawa wspólnotowego/unijnego, zbliżanie i harmonizacja, europeizacja prawa (2h)

7. Państwo a PIE: powołanie organizacji, członkostwo, zmiany w zakresie władzy i swobody działania, zakres ingerencji WE/UE, pozycja faktyczna państwa (3h)

8. Ekonomika PIE: teoria integracji gospodarczej, formy integracji gospodarczej, metoda funkcjonalna i instytucjonalna, trzy modele gospodarki rynkowej a model ekonomiczny Wspólnot i UE (5h)

9. Współpraca w materiach politycznych (2h)

10. Znaczenie kryzysów dla PIE (1h)

11. Podsumowanie: znaczenie i możliwe kierunki rozwoju PIE (1h)