Formacje ochrony granic w Polsce - historia i współczesność 1202-W-FOGwP-S1

1. Rozwój terytorialny Polski do 1569 roku
Lektury:
- Atlas historyczny Polski oraz H. Samsonowicz, Historia Polski - samodzielne przeanalizowanie rozwoju terytorialnego Polski (państwo Piastów. rozbicie dzielnicowe, zjednoczenie państwa, państwo Jagiellonów), umiejętność opowiedzenia o zmianach terytorialnych, pokazania na mapie krain historycznych i zmian granic.
- P. Eberhardt, Polska i jej granice, Lublin 2004: rozdział: Wielcy kronikarze i dziejopisarze o położeniu Polski i jej granicach.

2. Ochrona granic w średniowieczu. Obrona potoczna w strzeżeniu granic Królestwa Polskiego
- Art. Jan Ptak, Strzeżenie granic Królestwa Polskiego w późnym średniowieczu i początki obrony potocznej w: Dzieje organizacji polskich formacji ochrony granic, red. A. Gosłąwska-Hrychorczuk, Kętrzyn 2007.
- Art. A. Szweda, Trudna codzienność pogranicza w świetle korespondencji urzędników polskich i krzyżackich z lat 1414-1419, ,,Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 2006, nr 3, s. 327-334.
- Art. Z. Chmiel, O rycerstwie od kresowych stanic. Obrona granic państwa polskiego w średniowieczu i epoce nowożytnej, ,,Mówią Wieki", 2017, nr 2, s..4-8. (wiadomości bardzo ogólne).

3. Obrona granic w okresie nowożytnym
- Ogólna wiedza na temat sytuacji politycznej Rzeczpospolitej po unii lubelskiej do końca XVIII wieku.
- Art. M. Nagielski, Wojsko kwarciane obrońcą granic Rzeczypospolitej w latach 1563-1651, w: Dzieje organizacji polskich formacji ochrony granic, red. A. Gosłąwska-Hrychorczuk, Kętrzyn 2007.

4. Na kresach ukrainnych Rzeczypospolitej. Kozacy.
- W. A. Serczyk, Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, Kraków 1984, s. 13-62.

5. Ochrona granic w dobie Księstwa Warszawskiego
- Atlas historyczny: Zmiany terytorialne w Europie w dobie napoleońskiej
- J. Czubaty, Problem bezpieczeństwa granic w czasach Księstwa Warszawskiego, w: Dzieje organizacji polskich formacji ochrony granic, red. A. Gosłąwska-Hrychorczuk, Kętrzyn 2007.
- A. Górak, Ochrona granic Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, ,,Mówią Wieki", 2017, nr 2, s. 9-12.

6. Na straży imperiów (straż graniczna w XIX wieku i na początku XX wieku)
- Atlas historyczny: Rola Kongresu Wiedeńskiego w zmianach granic w Europie
- K. Latawiec, Na straży imperium. Rosyjska Straż Graniczna w Królestwie Polskim 1851-1914., ,,Mówią wieki", 2017, nr 2, s. 13-16.
- T. Krzemiński, Granica czarnych orłów, ,,Mówią wieki", 2017, nr 2, s. 17-20.
- W. Kalwat, ,,Przez kordon do powstania", ,,Mówią wieki", nr 2, s. 21-24.

7. Polskie formacje graniczne w latach 1918-1924
- Atlas historyczny: Granice Europy Wschodniej po traktacie wersalskim i traktacie ryskim.
- B. Tomaszewski, Granica państwowa Drugiej RP - przebieg i oznakowanie, Mówią Wieki, 2017, nr 7, s. 70-73.
- K. Piekarz, Polskie formacje graniczne w latach 1918-1924.
- P. Majer, Zanim powstał Korpus Ochrony Pogranicza, w: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Historia i pamięć, Olsztyn 2014.
- G. Goryński, Straż Graniczna. Powstanie, służba kadry, Mówią Wieki, 2017, nr 7, s. 30-34.

8. Korpus Ochrony Pogranicza. Rola, zadania, osiągnięcia
- A. Ochał, Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939, Zarys historii i zadania formacji, w: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza, Szczecin-Warszawa 2018; dla mniej ambitnych; tenże: Mówią Wieki, 2017, nr 7, s. 48-54 lub A. Ochał, Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939, Szczecin 2019.
- P. Cichoracki, Kresy Wschodnie w pierwszej połowie lat dwudziestych XX w. Uwagi do genezy powołania Korpusu Ochrony Pogranicza, w: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza, Szczecin-Warszawa 2018. dla mniej ambitnych; tenże: Mówią Wieki, 2017, nr 7, s. 49-58; dla mniej ambitnych, tenże, Płonąca granica wschodnia 1921-1924, Mówią Wieki, 2017, nr 7, s. 44-47.
- B. Tomaszewski, Przebieg i oznaczenie granicy państwowej II Rzeczypospolitej z ZSRR, w: U polskich stali granic. W 90 rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza, Szzcecin-Warszawa 2018.

9. Na pograniczu polsko-niemieckim w okresie międzywojennym
- A. Jendrzejewski, Współpraca wywiadowcza Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z jednostkami Straży Granicznej na Pomorzu na wybranych przykładach, w: Biuletyn COS SG, 2013, nr 1-2, Koszalin 2013.
- B. Polak, Straż Graniczna. Formacja ochrony granicy zachodniej Drugiej Rzeczypospolitej, w: Biuletyn COS SG, 2005, nr 4, Koszalin 2005.

10. Granica z Litwą, Łotwą i Rumunią
- B. Tomaszewski, Granica państwowa między Rzecząpospolitą Polską i Królestwem Rumunii 1921-1939, Biuletyn COS SG, 2013, nr 1-2.
- W. B. Łach, Korpus Ochrony Pogranicza w organizacji ochrony i osłony granicy z Litwą i Łotwą, w: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Historia i pamięć, Olsztyn 2014.
- Formacje graniczne na Grodzieńszczyźnie i Suwalszczyźnie 1919-1927, w: A. Ochał, Na litewskiej rubieży. Brygada KOP ,,Grodno" (1929-1939), Warszawa 2017.

11. Ochrona granic w PRL
- M. Dźwigał, Czy Wojska Ochrony Pogranicza strzegły jedynie granic PRL?, Mówią Wieki, 2017, nr 2.
- G. Goryński, Wojska Ochrony Pogranicza w ochronie morskiej granicy PRL. Mówią Wieki, 2017, nr 2.
- Ł. Grabowski, Na straży macierzy. Zwiad WOP - zapomniana służba specjalna PRL, Mówią Wieki, 2017, nr 2.
- H. Kula, Granica morska PRL 1945-1950, Warszawa 1979, s. 9-71.
- Powstanie i rozwój organizacyjny Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1945-1985 w: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985, Warszawa 1985, s. 34-86.

12. Ochrona granic po transformacji politycznej Polski w 1989 roku

- J. Nikołajuk, Reorganizacja formacji granicznej na przykładzie oddziału w Białymstoku.
- L. Potocka, G. Kowalski, Lubuski i Nadodrzański Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim, w: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011, t. 2, s. 5- 74.
- W. Zglińska, Wspólne patrole, czyli ,,Gemeinsame Streifen" w: PSG Świecki, w: Problemy Ochrony Granic, Biuletyn, nr 39, Kętrzyn 2008.

13. Współczesne zadania służby granicznej
- J. Nikołajuk, Straż Graniczna w Trzeciej Rzeczypospolitej, Mówią Wieki, 2017, nr 2.
- Służby graniczne w obliczu zagrożeń terrorystycznych, red. M. Kisły, J. Szafrański, Kętrzyn 2009.
- D. Jurczak, Ochrona cudzoziemców i ofiar handlu ludźmi, Biuletyn COS SG, 2005, nr 4.

[Instytucje:
Wojskowa Straż Aprowizacyjna,
Bataliony Wartownicze,
Bataliony Celne
Straż Skarbowa,
Policja Państwowa w ochronie granic,
Straż Graniczna II Rzeczypospolitej,
Korpus Ochrony Pogranicza,
Wojska Ochrony Pogranicza,
współczesna Straż Graniczna,
Służba Celna]

Całkowity nakład pracy studenta

Udział w zajęciach dydaktycznych: 30 godzin (1 punk ECTS). Przygotowanie do zajęć w ramach zadawanych tematów: 30 godzin (1 punkt ECTS). Przygotowanie prezentacji: 25 godzin (1 punkt ECTS).

Efekty uczenia się - wiedza

Student ma wiedzę na temat formacji ochrony granic państwa (w Królestwie Polskim, Wielkim Księstwie Litewskim, Rzeczpospolitej, państwach zaborczych) od średniowiecza i okresu nowożytnego, ze szczególnym uwzględnieniem XX wieku i czasów najnowszych. Umie zdefiniować pojęcia granica: polityczna, państwowa, kulturowa, cywilizacyjna, etc.

Efekty uczenia się - umiejętności

Student potrafi prawidłowo wskazać przyczyny powołania formacji ochrony granic w różnych okresach i ocenić ich działania, a także określić funkcje jaką pełni granica i powołane do jej ochrony służby.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student prawidłowo rozstrzyga dylematy związane ze służbą graniczną. Potrafi pracować w grupie i przedstawiać wyniki swej pracy w formie wystąpienia. Na zajęciach obowiązuje zakaz używania komunikatorów bez wyraźnego polecenia.

Metody dydaktyczne

Konwersatorium. Dyskusja na zadany temat. Przygotowanie prezentacji przez studenta.

Metody dydaktyczne podające

- opowiadanie
- pogadanka

Metody dydaktyczne poszukujące

- studium przypadku
- referatu

Wymagania wstępne

Student powinien posiadać wiadomości na temat: - rozwój terytorialny Polski (Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego , Rzeczpospolitej i od czasów najdawniejszych po współczesność).

Koordynatorzy przedmiotu

Dorota Michaluk

Kryteria oceniania

Obecność na zajęciach, aktywność podczas zajęć, znajomość mapy (rozwój terytorialny Polski na przestrzeni wieków) - zaliczenie ustne z mapy - nie ma zwolnień.
Kolokwium dla osób, które nie są aktywne.
Aktywność: przygotowanie zgodne z wytycznymi na zajęcia i rozumny w nich udział (minimum do zaliczenia i zwolnienia z kolokwium 80% aktywnych zajęć).

Praktyki zawodowe

Nie dotyczy

Literatura

Na temat rozwoju terytorialnego:

- J. Natanson-Leski, Rozwój terytorialny Polski od czasów najdawniejszych do okresu przebudowy państwa w latach 1569-1572, Warszawa 1964.
- Historia Polski po współczesnośći - różnych uznanych autorów (Samsonowicz, Szczur, Markiewicz, Chwalba, Sowa).
- Europa. Regiony i państwa historyczne. leksykon pod red. M. Kamlera, Warszawa 2000.

Na temat ochrony granic:

Dominiczak H., Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939, Warszawa 1992;
Dominiczak H., Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966-1996, Warszawa 1997;
Eberhardt P., Polska i jej granice. Z historii polskiej geografii politycznej, Lublin 2004;
Instytucje celne, red. J. Jura, Warszawa 2004;
Jabłonowski M., Prochwicz J., Wywiad Korpusu Ochrony Pogranicza 1924-1939, Warszawa 2004;
Jackiewicz Z., Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1991, Kętrzyn 1998;
Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1935: Wybór dokumentów, wyd. M. Jabłonowski, Warszawa 2001;
Korpus Ochrony Pogranicza, red. J. Prochwicz, Kętrzyn 2005;
Kula H. M., Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939, Warszawa 1994;
Lisiecki M., Obrona i ochrona granicy państwowej Polski jako element bezpieczeństwa państwa, Warszawa 1993;
Maksimczuk A., Sidorowicz L., Ochrona granic i obsługa ruchu granicznego, Warszawa 2007;
Prochwicz J., Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku, Warszawa 2003;
Prochwicz J., Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965 : wybrane problemy, Piotrków Trybunalski 2011;
Służby graniczne w obliczu zagrożeń terrorystycznych, red. M. Kisły, J. Szafrański, Kętrzyn 2009;
Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011, t. I-II, Koszalin 2011;
- P. Majer, Zanim powstał Korpus Ochrony Pogranicza, w: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Historia i pamięć, Olsztyn 2014.
- Mówią Wieki, 2017, nr 7: Na straży Rzeczypospolitej. Polskie formacje graniczne.
- U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza,red. A. Ochał i in., Szczecin-Warszawa 2018.
A. Ochał, Na litewskiej rubieży. Brygada KOP ,,Grodno" (1929-1939), Warszawa 2017.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1202-W-FOGwP-S1 w USOSweb