Oblicza imperializmu rosyjskiego 1202-OG-ROS

Rosja w dzisiejszym rozumieniu tego pojęcia pojawiła się jako poważny gracz w światowej polityce w wieku XVI. Wprawdzie jej państwowa mitologia odwołuje się do o wiele dłuższych tradycji, ale ma to jedynie służyć uzasadnieniu dla późniejszych podbojów. Budowalne mozolnie imperium stało się potęgą światową w wyniku rewolucji geopolitycznej przełomu XVIII i XIX wieku kiedy to w wyniku rozbiorów Polski i wojen napoleońskich zostało żandarmem nowego europejskiego porządku. Mimo problemów Rosja z sukcesami wychodziła z kolejnych kryzysów i dopiero klęska w I wojnie światowej i wstrząsy rewolucyjne doprowadziły do upadku państwa i odrodzenia się go w nowej formule. Uchwycenia władzy przez Stalina i jego konsekwentna polityka odbudowy imperium zakończyła się sukcesem w postaci opanowanie wcześniej utraconych terenów i budowy dodatkowego imperium zewnętrznego. Mimo jednak kontroli nad prawie połową świata system gospodarczy i polityczny czerwonego imperium okazał się niewydolny, a próby jego reformowania spóźnione i nieskuteczne. Spowodowało to rozpad Związku Sowieckiego, który Władimir Putin określił w grudniu 2021 r. „upadkiem historycznej Rosji”. Po latach kryzysu obecny dyktator Kremla prowadzi wojnę mającą być początkiem odbudowy dawnego imperium.

1. Zanim powstała Rosja. Mitologia założycielska Imperium Rosyjskiego.
2. Trzeci Rzym – ideowe fundamenty imperializmu rosyjskiego.
3. Zbieranie ruskich ziem.
4. Droga ku Europie.
5. Rozbiory Polski – rewolucja geopolityczna przełomu XVIII/XIX wieku.
6. Rosja – żandarmem Europy.
7. Kryzys i częściowo udana próba utrzymania imperialnej pozycji.
8. Panslawizm i jego różne oblicza jako nowoczesna forma imperialnej kontroli.
9. Spóźniona próba reform.
10. Rewolucja i nieudana próba utrzymania i rozbudowy imperium.
11. Konsolidacja i droga ku potędze.
12. U szczytu potęgi czyli władając „połową” świata.
13. Kryzys i nieudana próba ratowania imperium.
14. „Rozpad Związku Radzieckiego - upadek historycznej Rosji”.
15. Imperialna recydywa ery Władimira Putina.

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli ( godz.): - udział w wykładach – 30 godz. - konsultacje z nauczycielem akademickim - 5 godz. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta ( godz.): - przygotowanie do wykładu – 5 godz. - czytanie literatury – 20 godz. Łącznie: 60 godz. (2 ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

Student: W1: Ma wiedzę z historii Rosji na tle historii świata. W2: Opisuje zjawiska zachodzące w historii Rosji i potrafi zestawić je z historycznie i współcześnie realizowanymi lub projektowanymi koncepcjami geopolitycznymi. W3: Charakteryzuje podstawowe zjawiska i problemy występujące historycznie i współcześnie w Rosji osadzając je w realiach poszczególnych epok i w rzeczywistości świata współczesnego.

Efekty uczenia się - umiejętności

U1: Wykorzystuje zdobytą wiedzę w celu opisania zjawisk zachodzących w realiach imperium rosyjskiego i procesów globalnych zachodzących w przeszłości i współcześnie w świecie. U2: Analizuje położenie geopolityczne Rosji w ujęciu historycznym i współcześnie, starając się ocenić jej rolę i model postępowania wobec tego państwa przez innych graczy światowej lub regionalnej polityki.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K1: Ma świadomość procesów historycznych, społecznych i geopolitycznych zachodzących w przeszłości i współcześnie w Rosji i w świecie. K2: Posiada umiejętność dyskutowania o najważniejszych zagadnieniach mających miejsce w historii świata w szczególności XVI-XXI wieku ze szczególnym uwzględnieniem roli jaką odgrywa w niej Stany Rosja.

Metody dydaktyczne

- wykład konwersatoryjny - wykład problemowy

Wymagania wstępne

brak

Koordynatorzy przedmiotu

Zbigniew Girzyński

Kryteria oceniania

Zaliczenie na ocenę na podstawie frekwencji i aktywności

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

Pozycje książkowe
- Achmatowicz Aleksander, Polityka Rosji w kwestii polskiej w pierwszym roku Wielkiej Wojny 1914-1915, Warszawa 2003.
- Andrusiewicz Andrzej, Dzieje Wielkiej Smuty, Katowice 1999.
- Andrusiewicz Andrzej, Trzeci Rzym. Z dziejów rosyjskiego nacjonalizmu, Kraków 2019.
- Anisimow Jewgienij, Historia Rosji. Od Ruryka do Putina, Warszawa 2017.
- Bazylow Ludwik, Paweł Wieczorkiewicz, Historia Rosji, Wrocław 2005.
- Carrère d’Encausse Hélène, Lenin, Nowy Jork 2001.
- Chwalba Andrzej, Harpula Wojciech, Polska-Rosja. Historia obsesji, obsesja historii, Kraków 2021.
- Conquest Robert, Wielki terror, Warszawa 1997.
- Diec Joachim, Jach Anna, Fenomen Rosji. Pamięć przeszłości i perspektywy rozwoju. Część 2: Kontekst polityczny i gospodarczy, Kraków 2014.
- Diec Joachim, Konserwatywny nacjonalizm. Studium doktryny w świetle myśli politycznej Igora Szafariewicza, Kraków 2013.
- Diec Joachim, Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata. Cz. 3: Kontekst międzynarodowy, Kraków 2011.
- Dni, które wstrząsnęły światem? Rewolucje w imperium rosyjskim w 1917 r., red. Piotr Cichoradzki, Robert Klementowicz, Małgorzata Ruchniewicz, Kraków 2019.
- Dukowicz Dorota, Rosja wobec sejmu rozbiorowego warszawskiego (1772-1775), Warszawa 2015.
- Dzieje Rosjan. Od Rusi wikingów do Rosji Putina, Warszawa 2015.
- Figes Orlando, Tragedia Narodu. Rewolucja rosyjska 1891-1924, Wrocław 2009
- Figes Orlando, Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891–1924, Wrocław 2009.
- Figes Orlando, Wojna krymska 1853-1856. Ostatnia krucjata, Oświęcim 2019
- Flig Małgorzata, Mitotwórcza funkcja kina i literatury w kulturze stalinowskiej lat 30. XX wieku, Kraków 2014.
- Frołow Sylwia, Dzierżyński, Kraków 2014.
- Heller Michaił, Historia Imperium Rosyjskiego. Warszawa 2008.
- Historia literatury rosyjskiej XX wieku, red. Andrzej Drawicz, Warszawa 2010.
- Jach Anna, Kuryłowicz Michał. Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata. Cz. 4: Reinterpretacje po dwudziestu latach, Kraków 2012.
- Jach Anna, Rosja 1991-1993. Walka o kształt ustrojowy państwa, Kraków 2011.
- Jach Anna, Rosyjskie siły zbrojne. Aspekty wewnętrzne i kontekst polski, Kraków 2013.
- Jach Anna, Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata. Cz. 1: Federacja Rosyjska, Kraków 2011.
- Kadykało Anna, Dzieciństwo jako rosyjski temat kulturowy w XX wieku, Kraków 2014.
- Kamiński Antoni Zdzisław, Rozpad ZSRR a bezpieczeństwo Europy Środkowej, Warszawa 1992
- Klimecki Michał, Wojna krymska 1853-1856. Jak wywołano pierwszą wojnę globalną w Europie? Konflikt o cieśniny i dominację, Warszawa 2014
- Koneczny Feliks, Dzieje Rosji od najdawniejszych do najnowszych czasów, Komorów 1997
- Kowalska Martyna, Kuryłowicz Michał, Fenomen Rosji. Pamięć przeszłości i perspektywy rozwoju. Część 1: Pamięć o przeszłości w idei i kulturze Rosji, Kraków 2014.
- Kucharzewski Jan, Od białego do czerwonego caratu, Gdańsk 2000.
- Kulczycki Ludwik, Pansalawizm a sprawa polska, Kraków 1916.
- Lubina Michał, Niedźwiedź w cieniu smoka. Rosja-Chiny 1991-2014, Kraków 2014.
- Marples David R., Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu, Wrocław 2006.
- McMeekin Sean, Największa grabież w historii. Jak bolszewicy złupili Rosję, Kraków 2013.
- Mieczysław Smoleń, Michał Lubina, Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata. Cz. 2: Wspólnota Niepodległych Państw, Kraków 2011.
- Mucha Bogusław, Historia literatury rosyjskiej od początków do czasów najnowszych, Wrocław 2002.
- Nadskakuła-Kaczmarczyk Olga, Kategoria „swój” i obcy w rosyjskim myśleniu politycznym, Kraków 2013.
- Nowak Andrzej, Historie politycznych tradycji. Piłsudski, Putin i inni, Kraków 2007.
- Nowak Andrzej, Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej 1733–1921, Warszawa 1995.
- Nowak Andrzej, Klęska Imperium Zła. Rok 1920, Kraków 2020.
- Nowak Andrzej, Metamorfozy Imperium Rosyjskiego 1721–1921. Geopolityka, ody i narody, Kraków 2018.
- Nowak Andrzej, Między carem a rewolucją. Studium politycznej wyobraźni i postaw Wielkiej Emigracji wobec Rosji 1831–1849, Warszawa 1994.
- Nowak Andrzej, Od imperium do imperium. Spojrzenia na historię Europy Wschodniej, Kraków 2004.
- Nowak Andrzej, Ojczyzna Ocalona. Wojna sowiecko-polska 1919–1920, Kraków 2010.
- Nowak Andrzej, Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 – zapomniany appeasement, Kraków 2015
- Nowak Andrzej, Polacy, Rosjanie i biesy. Studia i szkice historyczne z XIX i XX wieku, Kraków 1999.
- Nowak Andrzej, Polska i „trzy” Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku), Kraków 2001.
- Nowak Andrzej, Polska i Rosja. Sąsiedztwo wolności i despotyzmu X–XXI w., Kraków 2022.
- Okulewicz Piotr, Koncepcja Międzymorza w myśli i praktyce politycznej obozu J. Piłsudskiego w latach 1918–1926, Poznań 2001
- Pipes Richard, Komunizm, Warszawa 2008.
- Pipes Richard, Krótka historia rewolucji rosyjskiej, Warszawa 2007.
- Pipes Richard, Rewolucja rosyjska, Warszawa 2006.
- Pipes Richard, Rosja bolszewików, Warszawa 2005.
- Pipes Richard, Rosja carów, Warszawa 2008.
- Pipes Richard, Rosja, komunizm i świat. Wybór esejów, Warszawa 2002
- Plokhy Serhii, Kwestia rosyjska. Jak budowano naród i imperium, Kraków 2019.
- Polak Wojciech, O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607-1612, Toruń 1995.
- Potulski Jakub, Rola i znaczenie tradycji w funkcjonowaniu współczesnych instytucji politycznych w Rosji, Toruń 2005
- Prystrom Janusz, Konsekwencje rozpadu ZSRR dla systemu nieproliferacji broni jądrowej, Warszawa 1992.
- Radziński E., Stalin, Warszawa 1996.
- Rees Laurence, Hitler i Stalin - wojna stulecia, Wrocław 1999.
- Riasanovsky Nicholas V., Steinberg Mark D., Historia Rosji, Kraków 2009.
- Romanowski Dimitr, Trzeci Rzym. Rozwój rosyjskiej idei imperialnej, Kraków 2013.
- Ruzik Konrad, Oblicza leninizmu, Warszawa 2021
- Schmidt Wacław, Czego chce Rosya, Lozanna 1917
- Sebestyen Victor, Lenin. Dyktator, Warszawa 2018.
- Service Robert, Lenin, Warszawa 2003.
- Service Robert, Szpiedzy i komisarze. Bolszewicka Rosja kontra Zachód, Kraków 2013.
- Service Robert, Towarzysze: komunizm od początku do upadku: historia zbrodniczej ideologii, Kraków 2008.
- Smaga Józef, Rosja w XX wieku, Kraków 2000.
- Smith Digby, Napoleon przeciwko Rosji 1812. Druga wojna polska, Poznań 2012.
- Tanty Mieczysław, Panslawizm, Carat, Polacy. Zjazd Słowiański w Moskwie 1867 roku, Warszawa 1970
- Tuszyńska Agata, Rosjanie w Warszawie, Gdańsk 2001.
- Walicki Andrzej, Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa 1996.
- Wisner Henryk, Król i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII, Warszawa: Książka i Wiedza, 1995
- Wolsza Tadeusz, Za żelazną kurtyną. Europa Środkowo-Wschodnia, Związek Sowiecki i Józef Stalin w opiniach polskiej emigracji politycznej w Wielkiej Brytanii 1944/1945-1953
- Wołkogonow Dmitrij, Lenin, Warszawa 2006.
- Wołkogonow Dmitrij, Trocki, Warszawa 2008.
- Zamoyski Adam, Warszawa 1920. Nieudany podbój Europy. Klęska Lenina, Kraków 2009.

Artykuły
- Chyra-Rolicz Zofia, Panslawizm – idea żywa czy zapomniana? [w:] Panslawizm wczoraj, dziś, jutro, red. Chyra-Rolicz Zofia Krystyna, Rokosz Tomasz Jacek, Siedlce 2016, s. 13–43.
- Ciepluch Piotr, Prometeizm i koncepcja Międzymorza w praktyce polityczno-prawnej oraz dyplomacji II RP, Studia Prawno-Ekonomiczne, t. XCIII, 2014, s. 40-41.
- Eberhardt Piotr, Rosyjski panslawizm jako idea geopolityczna, Przegląd Geopolityczny, 2010, T. 2, s. 43-64.
- Lazari de Andrzej, Kwestia polska w rosyjskiej debacie publicznej 1914-1918 [in:] Kwestia polska w propagandzie w okresie pierwszej wojny światowej, red. W. Molik, T. Schramm, D. Szymczak, Poznań 2018, s. 99-112.
- Potulski Jakub, Podstawowe polskie kody geopolityczne – Polska jako Międzymorze. Gdańskie Studia Międzynarodowe, T. 15, nr 1-2 (2017), s. 80–96
Sobczak Jan, Modyfikacja polityki rosyjskiej wobec Polski i Polaków w czasie pierwszej wojny światowej (na podstawie dziennika Gieorgija Michajłowskiego), Acta Polono-Ruthenica XIII, 2008, s. 333-348.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1202-OG-ROS w USOSweb