Wierzenia i religie ludów oraz społeczeństw krajów nadbałtyckich 1202-H-WRL-S2

1.Wprowadzenie do religioznawstwa (pojęcie „religia”; metodologia; pojęcia ogólne w badaniu religii; systematyka religioznawstwa).
2-3. Dyscypliny religioznawcze (prehistoria religii; etnologia religii; historia religii; fenomenologia religii; filozofia religii; psychologia religii; socjologia religii; statystyka i geografia religii)
4. Zagadnienia metodologiczne religiologii (doświadczenie, struktura i typy doświadczenia religijnego; doświadczenia mistyczne).
5-6. Wierzenia przedchrześcijańskie w basenie Morza Bałtyckiego.
7-8. Organizacja Kościoła katolickiego w basenie Morza Bałtyckiego (do końca XV w.).
9. Rozwój reformacji w państwach nadbałtyckich w XVI wieku. Podobieństwa i różnice. Główne nurty protestantyzmu. Stosunek Kościoła katolickiego (z uwzględnieniem odmienności lokalnych w państwach regionu bałtyckiego) do czołowych wyznań protestanckich. Reformacja w Prusach Książęcych i Królewskich. Problem tolerancji religijnej w państwach regionu (akt Konfederacji Warszawskiej). Reformy w Kościołach luterańskich w Skandynawii i Prusach w XVIII-XIX wieku.
10-11. Prawosławie w Rzeczypospolitej i w Rosji w XVI wieku (z uwzględnieniem rozwoju w okresie średniowiecza). Wzajemny stosunek Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej w tamtym okresie. Wprowadzenie unii brzeskiej i rozwój Kościoła unickiego do okresu rozbiorów. Odmienne losy unitów pod zaborem austriackim i rosyjskim. Prześladowania unitów w okresie komunizmu.
12. Żydzi i judaizm w państwach regionu Bałtyku. Ich sytuacja prawna i ekonomiczna, ze szczególnym uwzględnieniem Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Rosji i państw skandynawskich. Różne oblicza judaizmu. Chasydyzm. Antyjudaizm i początki współczesnego antysemityzmu. Holocaust i jego wykonawcy.
13. Mniejsze grupy wyznaniowe na terenach dawnej Rzeczypospolitej: menonici, karaimi, staroobrzędowcy (reformy patriarchy Nikona i ich skutki) i związane z tymi religiami oraz wyznaniami miejsca kultu w granicach współczesnej Polski.
14. Wyznawcy islamu w regionie Morza Bałtyckiego od średniowiecza po czasy współczesne. Tatarzy w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Relacje chrześcijańsko-islamskie dziś.
15. Początki ekumenizmu. Ruch ekumeniczny współcześnie na świecie i w Polsce. Główne Kościoły chrześcijańskie w obecnej Polsce. Najważniejsze miejsca pamięci i kultu.

Całkowity nakład pracy studenta

Udział w zajęciach – 30 h Konsultacje z wykładowcami ‒ 15 h Praca indywidualna studenta: - przygotowanie do zajęć (zapoznawanie się z literaturą) – 20h - przygotowanie do kolokwiów (2) – 10 h Łącznie: 75 godz. (3 pkt. ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

W1: Posiada pogłębioną i uporządkowaną wiedzę z zakresu wierzeń i religii, a także stosunków wyznaniowych, występujących w regionie Morza Bałtyckiego od średniowiecza po czasy współczesne ‒ K_W01 W2: Posiada zaawansowaną i uporządkowaną chronologicznie wiedzę o wierzeniach i religiach występujących na terenie Polski (w historycznych granicach i obecnych), na tle dziejów wyznaniowych innych państw regionu Morza Bałtyckiego ‒ K_W03 W3: Ma rozszerzoną wiedzę o powiązaniach historii z naukami pokrewnymi i innymi naukami humanistycznymi – zwłaszcza z religioznawstwem – pozwalającą mu na integrowanie perspektyw właściwych dla różnych dyscyplin – K_W12 W4: Rozumie wpływ podłoża kulturowego, w tym religijnego, na powstawanie różnych stanowisk w historii i naukach pokrewnych ‒ K_W15

Efekty uczenia się - umiejętności

U1: Samodzielnie zdobywa i pogłębia wiedzę oraz doskonali umiejętności badawcze z zakresu wierzeń i religii występujących na przestrzeni wieków w regionie Morza Bałtyckiego; czyni to w sposób uporządkowany i systematyczny, wykorzystując nowoczesne technologie informacyjne, techniki pozyskiwania, klasyfikowania i analizowania informacji ‒ K_U01 U2: Posiada umiejętność integrowania wiedzy historycznej z wiedzą z zakresu innych dyscyplin humanistycznych (m.in. z religioznawstwem, antropologią, teologią) oraz jej zastosowania w różnych sytuacjach profesjonalnych ‒ K_U03 U3: Wykorzystując zdobyte kompetencje i doświadczenia badawcze, w ramach tych zajęć, formułuje w sposób krytyczny i uzasadnia własne opinie związane z różnymi światopoglądami religijnymi obecnymi w przestrzeni społecznej, czyniąc to z szacunkiem, uwzględniającym różnorodność i odmienność ‒ K_U10 U4: Posiada umiejętność prezentowania swojego stanowiska z wykorzystaniem własnych poglądów oraz poglądów innych autorów (m.in. na kanwie literatury wykorzystanej w trakcie powyższych zajęć), formułowania wniosków oraz syntetycznych podsumowań ‒ K_U16

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K1: Posiada świadomość wartości kultury historycznej, na którą składa się znajomość dziejów, źródeł historycznych, metod badawczych i korzeni historycznych kultury ‒ K_K01 K2: Docenia i szanuje, a także aktywnie uczestniczy w promowaniu tradycji oraz dziedzictwa historycznego i kulturowego Polski, regionu Morza Bałtyckiego i całej Europy ‒ K_K07 K3: Student dąży do obiektywizmu w podejściu do przekazu historycznego, wykazując się odpowiedzialnością i odwagą cywilną wobec instrumentalizacji wiedzy historycznej przez grupy narodowe, społeczne, polityczne i religijne ‒ K_K11

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- opowiadanie
- wykład problemowy
- pogadanka
- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące

- klasyczna metoda problemowa
- ćwiczeniowa

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Podstawowe wiadomości z zakresu religioznawstwa: fundamentalna wiedza o głównych religiach monoteistycznych występujących na kontynencie europejskim, a także historii najważniejszych ruchów religijnych (zwłaszcza o reformacji) w Europie od średniowiecza po czasy współczesne.

Koordynatorzy przedmiotu

Tomasz Kempa

Kryteria oceniania

Kolokwium oraz aktywność studentów na zajęciach.

Praktyki zawodowe

Nie przewiduje się.

Literatura

Literatura do zajęć: 1-8
1. Antropologia religii. Studia i szkice, red. Jan Drabina, Kraków 2002;
2. Dumezil Georges, Bogowie Germanów, Warszawa 2006;
3. Hock Klaus, Einführung in die Religionswissenschaft, Darmstadt 2002;
4. Gieysztor Aleksander, Mitologia Słowian, Warszawa 1986;
5. Kuczkowski Stanisław, Psychologia religii, Kraków 1991;
6. Lanczkowski Günther, Wprowadzenie do religioznawstwa, Warszawa 1986;
7. Maciuszko Janusz T, Wprowadzenie do nauk o religii, Warszawa 1992;
8. Okulicz-Kozaryn Łucja, Dzieje Prusów, Wrocław 1997;
9. Piekarczyk Stanisław, O społeczeństwie i religii w Skandynawii VIII-XI w., Warszawa 1963;
10. Słupecki Leszek, Mitologia Skandynawska w epoce Wikingów, Kraków 2003;
11. Słupecki Leszek, Wyrocznie i wróżby średniowiecznych Skandynawów, warszawa 1998;
12. Szyjewski Andrzej, Etnologia religii, Kraków 2001;
13. Waardenburg Jacques, Religie i religia. Systematyczne wprowadzenie do religioznawstwa, Warszawa 1991.
Literatura do zajęć 9-15:
1.Chodynicki Kazimierz, Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska. Zarys 1370-1632, Warszawa 1934;
2. Chojnicka Krystyna, Cerkiew i car. Prawosławie rosyjskie w reformach Piotra Wielkiego, Kraków 2011;
3. Dylągowa Hanna, Dzieje unii brzeskiej (1596-1918), Warszawa-Olsztyn 1996;
4. Dzieje Żydów polskich, Warszawa (Demart) 2019 (wyd. II);
5. Encyklopedia ekumenizmu w Polsce (1964-2014), Kraków 2016;
6. Gąsiorowski Stefan, Karaimi w Koronie i na Litwie w XV-XVIII wieku, Kraków-Budapeszt 2008;
7. Iwaniec Eugeniusz, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII-XX w., Warszawa 1977;
8. Kempa Tomasz, Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Toruń 2007;
9. Klassen Peter J., Menonici w Polsce i w Prusach w XVI-XIX w., Toruń 2016;
10. Konfederacja warszawska 1573 roku. Wielka karta polskiej tolerancji, Warszawa 1980;
11. Konopacki Artur, Życie religijne Tatarów na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI-XIX wieku, Warszawa 2010;
12. Kościoły luterańskie na ziemiach polskich (XVI-XX wiek), t. 1-3, red. Jarosław Kłaczkow, Toruń 2012;
13. Małłek Janusz, Od Prus do Mazur. Szkice z dziejów Pomorza, Warmii i Mazur, Dąbrówno 2016;
14. Małłek Janusz, Moje Prusy, moje Mazury, Dąbrówno 2009;
15. Mandel Kahn Gabrielle, Leksykon religie: Islam, Warszawa 2010;
16. Mironowicz Antoni, Kościół prawosławny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej, Białystok 2002;
17. Pod wspólnym niebem. Narody dawnej Rzeczypospolitej, red. Michał Kopczyński, Wojciech Tygielski, Warszawa 2010;
18. Ptaszyński Maciej, Narodziny zawodu. Duchowni luterańscy i proces budowania konfesji w Księstwach Pomorskich XVI/ XVII w., Warszawa 2011;
19. Salmonowicz Stanisław, Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa, Poznań 1987;
20. Tazbir Janusz, Reformacja, kontrreformacja, tolerancja, Wrocław 1996;
21. Tyszkiewicz Jan, Tatarzy na Litwie i w Polsce. Studia z dziejów XIII-XVIII wieku, Warszawa 1989;
22. Unia brzeska. Geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, red. Andrzej Kepiński, Ryszard Łużny, Franciszek Ziejka, Kraków 1994;
23. Żbikowski Andrzej, Żydzi, Wrocław 2000;
24. Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon, red. Jerzy Tomaszewski, Andrzej Żbikowski, Warszawa 2001;
25. Żygadło Andrzej, Reformacja w Szwecji, Danii i Norwegii. Studium porównawcze, Warszawa 2005.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1202-H-WRL-S2 w USOSweb