Wojskowość krajów strefy bałtyckiej od wczesnego średniowiecza po czasy nowoczesne 1202-H-WKSB-S2

https://moodle.umk.pl/course/index.php?categoryid=3319

Zajęcia mają charakter konwersatorium. Zakres chronologiczny, w jakim mieszczą się omawiane na zajęciach zagadnienia zgodnie z tytułem przedmiotu rozciąga się od wczesnego średniowiecza aż po czasy współczesne. Tematyka analizowana w ramach przedmiotu obejmuje różne wymiary i aspekty aktywności militarnej człowieka we wspomnianym regionie, zaczynając od zagadnień historii konfliktów zbrojnych, przez kwestie struktur militarnych, w tym podstaw społecznych sił zbrojnych, różne formy praktyki wojskowej (tzw. sztuki wojennej), kończąc na zagadnieniach materialnych obejmujących szeroko pojętą technikę wojskową (uzbrojenie indywidualne i kolektywne oraz architekturę obronną). Każde z zagadnień może być przeanalizowane na zajęciach w formie krótkiej, tj. jednego czy dwóch spotkań (2‒4 godz. dydaktyczne), bądź formie długiej, gdzie poświęcone mu może zostać sześć‒osiem (12‒16 godz. dydaktycznych). W ten sposób tematyka zajęć w konkretnym semestrze może zostać dostosowana do zainteresowań studentów. Zbiór proponowanych zagadnień obejmuje zarówno wojskowość krajów strefy bałtyckiej w okresie przednowoczesnym (do ok. poł. XIX w.), jak również w epoce nowoczesnej (od poł. XIX w. po czasy współczesne). Poszczególne szczegółowe zagadnienia zostały włączone do programu przedmiotu w oparciu o ocenę ich ważności dla dziejów regionu bałtyckiego na podstawie opinii historiograficznych. Zostały one przy tym wydzielone w oparciu o kryterium przestrzenno-chronologiczne.

Program zajęć obejmuje następujące tematy:
1. Wojskowość Wikingów (VIII‒XI w.).
2. Piractwo słowiańskie i bałtyjskie (IX‒XII w.).
3. Krucjaty w strefie bałtyckiej (XII‒XIV/XV w.) i wojskowość zakonu niemieckiego w Prusach i Inflantach.
4. Wojskowość miejska bałtyckiej części strefy hanzeatyckiej (XIII‒XVI w.).
5. Piractwo i korsarstwo późnośredniowieczne na Bałtyku.
6. Konflikt o dominium Maris Baltici (XVI ‒ pocz. XVIII w.) i różne postacie wojny.
7. Wojskowość szwedzka i duńska w okresie wczesnonowożytnym i zagadnienie tzw. rewolucji militarnej.
8. Ciągłość i zmiana w wojskowości krajów strefy bałtyckiej u u progu epoki nowoczesnej (XVIII ‒ 1. poł. XIX w.).
9. „Spacyfikowana strefa”? Sprawy militarne w strefie bałtyckiej w okresie la belle époque.
10. Strefa bałtycka w dobie wielkich konfliktów światowych (1914‒1945).
11. Wojskowość strefy bałtyckiej w świecie bipolarnym oraz w dobie postzimnowojennej globalizacji (1945 ‒ do dziś).

W cyklu 2024/25Z:

por. Podstawowe informacje o przedmiocie

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (godz.): - udział w zajęciach – 30 h - konsultacje z nauczycielem akademickim ‒ 2 h Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (godz.): - przygotowanie do ćwiczeń (czytanie literatury) – 30 h - przygotowanie przezentacji dotyczącej wybranego tematu szczegółowego ‒ 15 h - opracowanie wspólnego projektu dotyczącego wybranej problematyki ‒ 45 h Łącznie: 122 godz. (4 pkt. ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

W1: Student posiada pogłębioną, rozszerzoną i uporządkowaną wiedzę z zakresu historii wojskowości krajów regionu Morza Bałtyckiego ‒ K_W01 W2: Student opanował na poziomie rozszerzonym terminologię z zakresu historii wojskowości z uwzględnieniem specyfiki regionu Morza Bałtyckiego ‒ K_W02 W3: Student wykazuje pogłębioną znajomość wybranych zagadnień wojskowości regionu Morza Bałtyckiego w kontekście ogólnoeuropejskim ‒ K_W05 W4: Student zna i rozumie relacje i zależności pomiędzy przeszłością a teraźniejszością w odniesieniu do spraw militarnych regionu Morza Bałtyckiego oraz ich wpływ na świadomość i tożsamość współczesnych ludzi i społeczeństw ‒ K_W06 W5: Student ma pogłębioną wiedzę o źródłach informacji dotyczących zagadnień historii militarnej regionu Morza Bałtyckiego; rozumie ich przydatność w badaniach historycznych ‒ K_W10 W6: Student wie, że badania i debata historyczna są procesem stałym, który niesie ze sobą nieustanne zmiany i rozwój poglądów ‒ K_W14

Efekty uczenia się - umiejętności

U1: Student samodzielnie zdobywa i pogłębia wiedzę oraz doskonali umiejętności badawcze z zakresu historii militarnej regionu Morza Bałtyckiego w sposób uporządkowany i systematyczny, wykorzystując nowoczesne technologie informacyjne, techniki pozyskiwania, klasyfikowania i analizowania informacji ‒ K_U01 U2: Student potrafi scharakteryzować i ocenić wzajemne relacje różnych kierunków badań historycznych w odniesieniu do zagadnień historii militarnej ‒ K_U02 U3: Student stosuje świadomie w mowie i w piśmie terminologię właściwą dla historii militarnej, zarówno w pracy badawczej, jak i w popularyzacji wiedzy historycznej ‒ K_U06 U4: Student analizuje, interpretuje i prezentuje zebrane informacje w przejrzystej, usystematyzowanej i przemyślanej formie; stosuje różnorodne, nowoczesne metody i techniki prezentacji wyników badań ‒ K_U08

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K1: Student ma świadomość wartości kultury historycznej, na którą składa się znajomość dziejów, źródeł historycznych, metod badawczych i korzeni historycznych kultury ‒ K_K01 K2: Student uznaje i szanuje odmienne od własnych teorie i poglądy oraz prowadzi polemikę z nimi w sposób etyczny i kulturalny; wykazuje niezależność i samodzielność myśli, szanując jednocześnie prawo innych osób do wykazywania tych samych cech; jest zdolny do okazywania zrozumienia dla świata wartości i postaw ludzi w różnych okresach i kontekstach historycznych ‒ K_K04 K3: Student dąży do obiektywizmu w podejściu do przekazu historycznego, wykazuje odpowiedzialność i odwagę cywilną w sprzeciwianiu się instrumentalizacji wiedzy historycznej przez grupy narodowe, społeczne i polityczne ‒ K_K11

Metody dydaktyczne

metody dydaktyczne eksponujące: - pokaz multimedialny metody dydaktyczne podające: - opis, - pogadanka, - wykład konwersatoryjny metody dydaktyczne poszukujące: - ćwiczeniowa, - klasyczna metoda problemowa, - projektu

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- opis
- pogadanka

Metody dydaktyczne poszukujące

- projektu
- klasyczna metoda problemowa
- ćwiczeniowa

Wymagania wstępne

brak

Koordynatorzy przedmiotu

Krzysztof Kwiatkowski

Kryteria oceniania

Prezentacje – W1, W2, W3, W5, U1, U2, U3, U4 (30% oceny końcowej)
Projekty ‒ W1, W2, W3, W4, W6, U1, U3, K1, K3 (50% oceny końcowej)
Aktywność – K1, K2, K3 (20% oceny końcowej)

Praktyki zawodowe

brak

Literatura

Literatura podstawowa:
- Line Philip, Wikingowie ‒ wojownicy północy [oryg.: The Vikings and Their Enemies. Warfare in Northern Europe, 750‒1100, London 2014], tłum. Katarzyna Skawran, Warszawa 2014
- Babij Paweł, Wojskowość Słowian Połabskich, t. 1, Wrocławskie Studia z Historii Wojskowości, t. 5, Wrocław 2017; t. 2, Wrocławskie Studia z Historii Wojskowości, t. 8, Wrocław 2021
- Jensen Kurt V., Bigger and Better: Arms Race and Change in War Technology in the Baltic in the Early Thirteenth Century, [w:] Crusading and Chronicle Writing on the Medieval Baltic Frontier. A Companion to the Chronicle of Henry of Livonia, ed. Marek Tamm, Linda Kaljundi, Carsten Selch Jenses, Farnham‒Burlington 2011, s. 245‒264
- Christiansen Eric, Krucjaty północne [oryg.: The Northern Crusade. The Baltic and the Catholic Frontier, 1100–1525, London 1980], tłum. Janusz Szczepański, Poznań 2009
- Kwiatkowski Krzysztof, Wojska zakonu niemieckiego w Prusach 1230–1525 (korporacja, jej pruskie władztwo, zbrojni, kultura wojny i aktywność militarna) (przy współpracy Marii Molendy), Dzieje Zakonu Niemieckiego, t. 3, Toruń 2016
- Nicolle David, Siły Hanzy od XIII do XV w. [oryg.: Forces of the Hanseatic League, 13th‒15th Centuries, Osprey, Men-at-Arms, vol. 494, Oxford‒New York 2014], tłum.Mateusz Fafiński, Oświęcim 2017
- Kosiarz Edmund, Wojny na Bałtyku X–XIX w., Gdańsk 1978
- Hubert Witold, Wojny bałtyckie, Warszawa 1938 (wyd. 1)
- Oakley Steward P., War and Peace in the Baltic, 1560‒1790, War in Context, London‒New York 2005 (wyd. 3)
- Szwedzkie wojny 1611‒1632 [oryg.: Sveriges Krig 1611‒1632, utg. Generalstaben, vol. I: Danska och ryska krigen, Stockholm 1936], t. I/1: Wojny z Danią i Rosją, tłum. Wojciech Łygaś, Oświęcim 2015
- Skworoda Paweł Sz., Wojny w XVII-wiecznej Europie. Zarys problematyki, Seria Bitwy / Taktyka 68, Zabrze‒Tarnowskie Góry 2014
- Gyllenhall Lars, Gebhardt James F., Europa Północna 1939‒1945 [oryg.: Slaget om Nordkalotten, Stockholm 2001], tłum. Inga Sawicka, Warszawa 2011
- Irincheev Bair, Wojna zimowa. Fińskie piekło Sowietów [oryg.: War in the White Death. Finland against the Soviet Union, 1939‒1940, London 2011], tłum. Krzysztof Kurek, Warszawa 2022
- Konecki Tadeusz, Skandynawia w drugiej wojnie światowej. Od neutralności i pacyfizmu do militaryzacji i wyścigu zbrojeń, Warszawa 2003
- Rentola Kimmo, Finlandia kontra Stalin. Od wojny zimowej do zimnej wojny, 1939‒1950 [oryg.: How Finland Survived Stalin: From Winter War to Cold War, 1939‒1950, New Haven 2024], tłum. Jan Szkudliński, Poznań 2024
- Czarny Ryszard M., „Razem jesteśmy silniejsi”. Świat Norden w trzynastu odsłonach, Kielce 2014

Literatura uzupełniająca:
- Clarke B. Howard, The Vikings, [w:] Medieval Warfare. A History, ed. Maurice Keen, Oxford 1999, s. 36–58
- Malinowski Łukasz, Miłosierdzie jako wróg pogańskiego wojownika w okresie wikingów, [w:] Miłosierdzie. Teoria i praktyka życiowa, red. Paweł F. Nowakowski, Wiktor Szymborski, Kraków 2009, s. 21‒41
- Janik Michał, Piraci słowiańscy w XII wieku, [w:] Z dziejów średniowiecznej Europy Środkowo-Wschodniej. Zbiór studiów, część 2, red. Jan Tyszkiewicz, Fasciculi Historici Novi, t. VI, Warszawa 2007, s. 109–126
- Filipowiak Władysław, Kilka uwag w sprawie transformacji w XIII wieku w dziedzinie żeglugi, [w:] Civitas Colbergensis. Transformacja kulturowa w strefie nadbałtyckiej w XIII w., red. Lech Leciejewicz, Marian Rębkowski, Kołobrzeg 2005, s. 107‒112
- Wojskowość ludów Morza Bałtyckiego. Mare Integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, red. Michał Bohacki, Maciej Franz, Zbigniew Pilarczyk, Toruń 2007
- Biskup Marian, Gdańska flota kaperska w okresie wojny trzynastoletniej 1454‒1466, Biblioteka Gdańska, Seria Monografii, nr 3, Gdańsk 1953
- Dyskant Józef W., Zatoka Świeża 1463. Przebieg działań wojny trzynastoletniej na morzu i wodach śródlądowych na tle rozwoju żeglugi w połowie XV wieku, Warszawa 2009 (wyd. 2)
- Kosiarz Edmund, Bitwy na Bałtyku, Warszawa 1981 (wyd. 2)
- Sicking Louis, Amphibious Warfare in the Baltic: the Hansa, Holland and the Habsburgs, [w:] Amphibious warfare 1000–1700. Commerce, state and European expansion, ed. David J. B. Trim, History of Warfare, vol. 34, Leiden–Boston 2006, s. 69‒101
- Frost Robert I., The Northern Wars. War, State and Society in Northeastern Europe, 1558–1721, Modern Wars in Perspective, Harlow 2000
- Frost Robert [I.], W sprawie zachodniej techniki wojskowej w okresie Wojen Północnych 1558–1721, [w:] Między Zachodem a Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej, red. Jacek Staszewski, Krzyszof Mikulski, Jarosław Dumanowski, Toruń 2002, s. 293–300
- Dybaś Bogusław, Fortece Rzeczypospolitej. Studium z dziejów budowy fortyfikacji stałych w państwie polsko-litewskim w XVII wieku, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, t. 88, z. 2, Toruń 1998
- Landberg Hans, Finansowanie wojny i zaopatrywanie garnizonów, Studia i Materiały do Historii Wojskowości, t. 19: 1973, cz. 2, s. 171–216
- Laidre Margus, Bitwa pod Narwą 1700. Początek upadku szwedzkiego mocarstwa, tłum. Wojciech Łygaś, Bitwy / Taktyka 74, Zabrze–Tarnowskie Góry 2015
- From Peter, Klęska pod Połtawą. Kampania Karola XII w Rosji w latach 1707–1709 [org.: Katastrofen vid Poltava. Karl XII’s ryska fälttåg 1707–1709, Stockholm 2007], tłum. Wojciech Łygaś, Bitwy / Taktyka 33, Zabrze 2010
- Froese Wolfgang, Historia państw i narodów Morza Bałtyckiego [oryg.: Geschichte der Ostsee. Völker und Staaten am Baltischen Meer, Gernsbach 2002], tłum. Maciej Dorna, Ewa Płomińska-Krawiec, Katarzyna Śliwińska, Warszawa 2007
- Palmer Alan, Północne sąsiedztwo. Historia krajów i
narodów Morza Bałtyckiego [Northern shores. A history of the Baltic Sea and its peoples, London 2005], tłum. Eugeniusz Możejko, Warszawa 2008
- Będźmirowski Jerzy, Norweska flota wojenna na straży bezpieczeństwa NATO w czasie zimnej wojny (cz. 1), Rocznik Bezpieczeństwa Morskiego, R. 13: 2019, s. 1‒18
- Marczuk Karina P., Bezpieczeństwo funkcjonalne państw regionu Europy Północnej, Warszawa 2014

W cyklu 2024/25Z:

por. Podstawowe informacje o przedmiocie

Uwagi

W cyklu 2024/25Z:

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1202-H-WKSB-S2 w USOSweb