Prowadzony w cyklach: 2022/23Z, 2023/24Z, 2024/25Z

Kod ISCED: 0222

Punkty ECTS: 4

Język: polski

Organizowany przez: Instytut Historii i Archiwistyki (dla: Wydział Nauk Historycznych)

Statystyka i demografia historyczna 1202-H-SiDH11-S2

Semestr zimowy:

1.Historia statystyki i jej przedstawiciele. Historia Głównego Urzędu Statystycznego. Źródła do badań statystycznych.

2.Podstawowe pojęcia i sposoby opisy danych statystycznych. (zbiorowość statystyczna i jej rodzaje, jednostka statystyczna, cechy statystyczne).

3.Etapy badania statystycznego. Grupowanie statystyczne i budowanie szeregów statystycznych

4.Przedziały klasowe, rozpiętość przedziału, środek przedziału – budowanie tabeli statystycznej.

5.Obliczanie miar statystycznych w szeregach statycznych - miary średnie (średnia arytmetyczna ważona, dominanta, mediana)

6.Obliczanie miar statystycznych w szeregach statycznych – miary dyspersji - zmienności (odchylenie standardowe, odchylenie przeciętne, współczynnik zmienności).

7.Obliczanie miar statystycznych w szeregach statycznych – miary asymetrii

8.Obliczanie miar statystycznych w szeregach statycznych – miary koncentracji

9.Pośrednie sposoby badania zjawisk masowych – interpolacja, ekstrapolacja, szacunek mnożnikowy, szacunek strukturalny.

10.Obliczanie miar statystycznych w szeregach dynamicznych (typy zmienności w szeregach chronologicznych: trendy, wahania sezonowe i cykliczne. Eliminacje wahań - wyrównywanie szeregów).

11.Pomiar dynamiki: Przyrost absolutny, względny, wskaźniki dynamiki: ciągłe i łańcuchowe.

12.Korelacja czyli współzależność między zjawiskami (związek funkcyjny, stochastyczny, statystyczny)

13.Obliczanie korelacji między zjawiskami: współczynnik korelacji Pearsona, współczynnik korelacji Spearmana.

14.Formy graficznej prezentacji materiału statystycznego (tablice statystyczne, wykresy i ich rodzaje (liniowe, słupkowe, kartogramy, kartodiagramy, punktowe, powierzchniowe. Histogram, krzywa koncentracji Lorentza.)

15.Sprawdzian wiedzy i umiejętności studentów.

Semestr letni:

1.Demografia jako nauka. Źródła i metody badawcze.

(Przedmiot i jego zadania, informacje demograficzne w źródłach prestatystycznych /typy źródeł, sposoby ich wykorzystywania/, informacje demograficzne w źródłach statystycznych /typy źródeł, rodzaje informacji, trudności badawcze/)

2.Metody analizy demograficznej.

(Ogólne zasady badań demograficznych, metody statystyczne i szacunki statystyczne, metoda rekonstrukcji rodzin – genealogiczna, metoda porównawcza, metoda socjologiczno-ewolucyjna, ogólne zasady budowy podstawowych współczynników demograficznych i ich standaryzacja)

3.Historia demografii powszechnej i polskiej. Główne etapy rozwoju badań i myśli demograficznej.

4.Stan ludności (ludność obliczeniowa, przyrost naturalny, ludność spisowa, wskaźnik dynamiki demograficznej)

5.Rozmieszczenie ludności (gęstość zaludnienia, procesy urbanizacyjne, współczynnik koncentracji)

6.Globalizacja jako proces społeczno-ekonomiczny ( globalizacja, działalność Klubu Rzymskiego, antyglobaliści)

7.Struktura ludności wg płci, wieku i stanu cywilnego (współczynnik feminizacji i maskulinizacji, piramida wieku, współczynnik zawierania małżeństw, rozpadu małżeństw)

8.Małżeństwa i rodzina w różnych społeczeństwach (zawarcie małżeństwa, mediana wieku nowożeńców, sezonowość miesięczna i tygodniowa ślubów, cechy społeczno-ekonomiczne małżonków). Rozwód jako symptom wyzwolenia czy rozluźnienia obyczajów?

9.Rodzina i gospodarstwo domowe w historii ( znaczenie, zależności, strategie rodzinne). Rola kobiety w rodzinie i życiu codziennym i zmiany na przestrzeni dwóch ostatnich wieków.

10.Urodzenia (urodzenie żywe i martwe, współczynnik urodzeń, płodność kobiet, wiek rozrodczy, współczynnik płodności, odstępy urodzeniowe, urodzenia wg płci, sezonowość miesięczna urodzeń, współczynnik U/Ś, regulacje poczęć i ich wpływ na światową demografię).

11.Zgony (zgon, przyczyny zgonów, współczynnik zgonów, umieralność niemowląt, umieralność wg płci, sezonowość miesięczna zgonów). Starzenie się ludności – problem regionalny czy ogólnoświatowy?

12.Struktura społeczno-zawodowa, (współczynnik aktywności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia, podział zawodowy wg działów gospodarki, podział społeczno-ekonomiczny wg majątku i dochodów). Bezrobocie jako efekt przemian ustrojowych w Polsce na tle krajów europejskich.

13.Znaczenie wykształcenia po II wojnie światowej, rozwój szkół wyższych, kwalifikacje, analfabetyzm. Struktura narodowościowa w Polsce na przestrzeni dziejów. Mniejszości narodowe, język ojczysty. Struktura wyznaniowa – kręgi kulturowo-religijne na świecie.

14.Ruch wędrówkowy ludności (migracje w historii, typy i podział migracji, migracja całkowita, saldo migracji, współczynnik imigracji i emigracji, wpływ procesów migracyjnych na rozwój określonych terytoriów, wędrówki wewnętrzne i zewnętrzne. Transformacja demograficzna – pierwsze i drugie przejście demograficzne. Prognozy demograficzne dla Polski i świata.

15.Sprawdzian wiedzy i umiejętności studentów.

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (60 godz.): - udział w ćwiczeniach – 30 godz.; 1 pkt - konsultacje z nauczycielem akademickim – 30 godz.; 1 pkt Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (30 godz.): - przygotowanie do ćwiczeń, sporządzanie notatek, zapoznanie się z literaturą przedmiotu – 30 godz.; 1 pkt Czas wymagany do przygotowania się do uczestnictwa w procesie oceniania (30 godz.): - przygotowanie się do sprawdzianu z teorii statystyki - 15 godz.; 0,5 pkt - przygotowanie się do sprawdzianu z zadań statystycznych - 15 godz.; 0,5 pkt

Efekty uczenia się - wiedza

W1 zna historię statystyki i demografii polskiej K_W03 W2 zna podstawowe pojęcia statystyczne K_W12 W3 zna podstawowe miary statystyczne i sposoby ich obliczania K_W12 W4 zna sposoby prezentacji materiału statystycznego w formie tabel i wykresów K_W12 W5 rozumie znaczenie przedmiotu statystyki dla badań nad historią społeczną i gospodarczą K_W13 W6 zna najważniejsze pojęcia i zagadnienia, procesy demograficzne w historii i dziś K_W13 W7 zna podstawowe współczynniki i wskaźniki demograficzne oraz sposoby ich obliczania K_W12 W8 zna sposoby prezentacji materiału demograficznego K_W12

Efekty uczenia się - umiejętności

U1 sprawnie posługuje się danymi statystycznymi i demograficznymi zawartymi w materiałach prezentowanych podczas zajęć K_U04 U2 wykorzystuje znane sobie dane historyczne w badaniach statystycznych i demograficznych K_U15 U3 sprawnie korzysta z wzorów statystycznych i demograficznych, potrafi je zastosować K_U04 U4 potrafi prezentować materiał statystyczny i demograficzny za pomocą tabel i wykresów K_U04 U5 dokonuje prawidłowej analizy i wnioskowania statystycznego, nie poprzestając jedynie na prawidłowym wyniku matematycznym K_U03 U6 wykorzystuje poznaną wiedzę statystyczno-demograficzną, oraz nabyte w czasie zajęć umiejętności w warsztacie historyka, podczas pisania prac zaliczeniowych, seminaryjnych itd. K_U15 U7 dostrzega i potrafi wyjaśniać omawiane na zajęciach z demografii procesy długiego trwania w populacjach. K_U18

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K1 ma świadomość wartości źródeł historycznych oraz metod statystycznych K_K01 K2 potrafi propagować wiedzę na temat źródeł historycznych K_K02 K3 postępuje w sposób zgodny z powszechnie obowiązującymi normami życia społecznego K_K06 K4 wykazuje odpowiedzialność w pracy ze źródłami historycznymi K_K11

Metody dydaktyczne

opis, wykład, pogadanka, metoda ćwiczeniowa

Metody dydaktyczne podające

- pogadanka
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- opis

Metody dydaktyczne poszukujące

- ćwiczeniowa
- referatu

Wymagania wstępne

przedmiot prowadzony jest od podstaw, choć wymagana jest podstawowa wiedza matematyczna i dotycząca procesów społecznych na świecie.

Koordynatorzy przedmiotu

Agnieszka Zielińska

Kryteria oceniania

Semestr zimowy:

- sprawdzian z teorii statystyki (K_W03, K_W13)
- sprawdzian z praktyki (zadania statystyczne) (K_U04, K_W12)

Skala ocen:

91%–100% – bardzo dobry
81%–90% – dobry plus
71%–80% – dobry
61%–70% – dostateczny plus
51%–60 % – dostateczny
0%–50% – niedostateczny

Przy ocenie ostatecznej brane są pod uwagę:
- obecność na zajęciach
- dwa powyższe sprawdziany

Semestr letni:

- prezentacja multimedialna wraz z omówieniem na wybrany temat (K_W12, K_W13, K_U03)

Przy ocenie ostatecznej brane są pod uwagę:
- obecność na zajęciach
- prezentacja multimedialna wraz z jej omówieniem, za którą należy uzyskać ocenę pozytywną.

Praktyki zawodowe

brak

Literatura

-J. Michalewicz, Elementy demografii historycznej, Warszawa 1979

-Holzer J., Demografia, Warszawa 1994,

-Gieysztorowa I., Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976

-Burzyński A., Elementy statystyki dla historyków, T. 1 i 2, Kraków 1980.

-Kopczyński M., Podstawy statystyki. Podręcznik dla humanistów, Warszawa 2005.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1202-H-SiDH11-S2 w USOSweb