Powstawanie nowoczesnych społeczeństw i przemiany kulturowe w państwach nadbałtyckich (XIX‒XX w.) 1202-H-PNS-S2

Realizacja przedmiotu rozpocznie się od przypomnienia (bazującego na posiadanej przez studentów wiedzy) i rozszerzenia treści ukazujących przemiany polityczne w Europie w XIX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem regionu Morza Bałtyckiego. Kolejne tematy pokażą zmiany ustrojowe i społeczne w Rosji, mające wpływ na sytuację nacji nadbałtyckich, w tym rodzących się nowoczesnych narodów: litewskiego, łotewskiego i estońskiego. Położony będzie nacisk na ukazanie reform społecznych przeprowadzonych przez Aleksandra II i ich dalekosiężnych skutków, a także polityka carskiego zaborcy wobec aspiracji narodowych Litwinów, Łotyszy itd. Poruszony zostanie trudny problem relacji polsko-litewskich w końcu XIX i na początku XX wieku. W dalszej kolejności ukazane zostaną, na tle politycznej roli Prus w zjednoczeniu Niemiec, przemiany, jakie miały miejsce w samych Prusach, a także w innych leżących na północy dawnej Rzeszy państwach niemieckich po 1870 roku. Kolejne zagadnienia będą dotyczyć przemian w państwach skandynawskich, w tym ukazana będzie droga do przezwyciężenia animozji duńsko-szwedzkich i narodziny idei wspólnoty kulturowej narodów skandynawskich, a także dążenia niepodległościowe Finów i Norwegów. W nawiązaniu do źródeł, w tym literatury pięknej, pokazane zostaną na konkretnych przykładach trudne losy ludności skandynawskiej w tamtym czasie i szersze spojrzenie na problem emigracji zarobkowej (zwłaszcza do Stanów Zjednoczonych) nie tylko ze Skandynawii, ale też przedstawicieli innych narodów nadbałtyckich (w tym polskiego). W ramach zajęć studenci będą mieli też okazję zapoznać się ze sztuką malarską tworzoną w regionie Bałtyku, w tym z realistycznym malarstwem ukazującym życie codzienne ówczesnych ludzi. Oprócz tego będzie też mowa o wybitnych dziełach z innych dziedzin sztuki, powstałych w tamtym czasie w tym regionie. Kolejne tematy będą już dotyczyć historii społecznej XX wieku. Ukażą m.in. skutki rewolucji 1905 r. dla narodów zamieszkujących imperium rosyjskie, czy wpływ I wojny światowej na dzieje poszczególnych nacji nad Bałtykiem. W odniesieniu do okresu międzywojennego położony będzie nacisk, by poprzez spojrzenie komparatystyczne zwrócić uwagę na różnice w rozwoju poszczególnych państw, takich jak II Rzeczpospolita, Litwa, Łotwa i Estonia, Szwecja, Finlandia i Norwegia. Bliżej ukazane zostaną stosunki w Rosji rządzonej przez bolszewików, a także burzliwe przemiany w Niemczech, z uwzględnieniem Republiki Weimarskiej i narodzin III Rzeszy. Studenci będą mogli zmierzyć się z pytaniem o przyczyny popularności Adolfa Hitlera w narodzie niemieckim, jednocześnie bliżej poznając system autorytarny stworzony przez tego dyktatora. Następnie ukazane zostaną losy poszczególnych narodów w okresie II wojny światowej, biorąc pod uwagę różnice w sytuacji prawnej i politycznym statusie państw nadbałtyckich, zarówno tych znajdujących się pod okupacją niemiecką, jak i tych, które pozostały niezależne (Szwecja). Podobnie w odniesieniu do okresu po II wojnie światowej nacisk będzie położony na to, by ukazać zarówno podobieństwa jak i różnice w sytuacji poszczególnych narodów oraz państw regionu. Między innymi mowa będzie o wpływie politycznych podziałów (żelazna kurtyna) na możliwości rozwoju społecznego i kulturalnego państw i społeczeństw w regionie Bałtyku. Omówiony zostanie m.in. interesujący przykład Finlandii (finlandyzacja). Wreszcie ukazane zostaną przemiany związane z upadkiem komunizmu i wyzwoleniem się szeregu państw oraz narodów spod sowieckiej okupacji. Na tym tle prowadzona będzie dyskusja m.in. nad obecną sytuacją panująca w Rosji, stosunkami polsko-litewskimi, polityką zagraniczną Niemiec i jej wpływie na społeczeństwo niemieckie.