Rozwój form kancelaryjnych 1202-A-RFK12-S1
Na treść ćwiczeń składają sie zagadnienia dotyczące szeroko rozumianego procesu aktotwórczego, rozumianego jako ciąg działań, ostatecznym efektem jakich jest powstanie dokumentu, czyli "słowa pisanego". Dokumentu, bez względu na formę, odzwierciedlającego działalność różnych instytucji życia społecznego (publicznych i prywatnych). Dla właściwego zrozumienia istoty dokumentu w życiu publicznym i prywatnym na przestrzeni wieków niezbędne jest poznanie kancelarii (organizacji, funkcji, personelu, lokalu, produkcji aktowej) czyli miejsca, w którym dokument powstawał. Każda kancelaria, bez względu na okres działalności, zawsze była jednym z elementów struktury organizacyjnej urzędu-instytucji (publicznej, prywatnej), spełniającej określoną rolę w żyiu społecznym. Dlatego również na ćwiczeniach z RFK omawiane są zagadnienia historii ustroju ziem polskich.
W semestrze I (zimowym) na ćwiczeniach omawiane są formy kancelaryjne powstające na ziemiach polskich w okresie XI-XVIII w. W tym czasie wykształciły się dwie podstawowe formy kancelaryjne (dokument - dominujący produkt kancelarii do XIV w. oraz księga wpisów, która pojawiła się w XIV w. i w krótkim czasie stała się podstawowym rodzajem dokumentacji powstającej do końca epoki staropolskiej). W ten okres wpisuje się trwająca ok. 30 lat tzw. kancelaria akt czynności, charakterystyczna dla kolegialnych centralnych urzędów czasów stanisławowskich (II poł. XVIII w.). Obiektem zainteresowań jest więc dokumentacja wywtarzana przez takie kancelarie jak: monarsza (książęca, królewska), miejska, kościelna, grodzka i ziemska, prywatna (magnacka).
W semestrze II (letnim) ćwiczenia obejmują problematykę tzw. kancelarii akt spraw, jaka pojawiła się na ziemiach polskich wraz z administracją państw zaborczych. Dlatego też największa uwaga zostanie skupiona na rozwoju dokumentacji i systemów kancelaryjnych stosowanych w urzędach administracji państwowej,w ramach tzw. austriackiej, polskiej, pruskiej i rosyjskiej kancelarii akt spraw. Systemu, który przetrwał na ziemaich polskich do zakończenia I wojny światowej.
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Studenci systematycznie przygotowują się na zajęcia zapoznając się z literaturą przedmiotu. W trakcie zajęć pracują na różnego rodzaju źródłach archiwalnych (w postaci kopii). Oceniani sa na bieżąco (aktywność, stopień przygotowania oceniany na podstawie rozumienia analizowanych tekstów). Każdy student w ciągu semestru przygotowuje omówienia publikacji dotyczącej problematyki zajęć, które przedstawia na zajęciach. Dwa razy w ciągu semestru studenci zobowiązani są do napisania pracy w trakcie zajęć na temat bieżących zajęć (wejściówka). Ćwiczenia w II semestrze kończą się pisemnym egzaminem obejmującym całość problematyki omawianej na zajęciach w ciągu całego roku akademickiego.
Literatura
Semestr I
1. J. Szymański – Nauki pomocnicze historii (rozdział - Dyplomatyka), Warszawa 2001
2. K. Maleczyński, M. Bielińska, A. Gąsiorowski, Dyplomatyka wieków średnich, Warszawa 1971, - Podstawowe pojęcia dyplomatyki, podstawowe wiadomości o dokumencie, poszczególne stadia powstawania dokumentu, kancelaria miejska
3. M. Bielińska, W kwestii początków kancelarii polskiej, Studia Źródłoznawcze, t. XIII.
4. K. Maleczyński, O kanclerzach polskich XII wieku, Kwartalnik Historyczny, R. 42, 1928.
5. K. Jasiński, Uwagi nad kancelarią Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, Zapiski TNT, t. 19, 1953.
6. T. Jurek, Stanowisko dokumentu w średniowiecznej Polsce, Studia Źródłoznawcze, t. XL, 2002, s. 1-18..
7. S. Kętrzyński, Zarys nauki o dokumencie polskim wieków średnich, Warszawa 1934, (rozdział - Księga wpisów i rejestracja dokumentów)
8. I. Sułkowska, Księgi polskiej kancelarii koronnej w drugiej połowie XV w., Studia Źródłoznawcze, t. 6
9. A. Preissner, Problem badania autentyczności dokumentu w kancelarii Władysława Łokietka, Studia Historyczne, R. X, Z.38/39, 1967
10. M. Jarczykowa, "Papirowe materie" Piotra Kochlewskiego : o działalności pisarskiej sekretarza Radziwiłłów birżańskich w pierwszej połowie XVII wieku, Katowice 2006 ( jeden rozdział do wyboru),
11.M. Jarczykowa, Piotr Kochlewski jako sekretarz kancelarii Krzysztofa Radziwiłła, w: Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, pod red. J. Gancewskiego i A. Wałkówskiego, Olsztyn 2006, s. 147-157.
12. U. Augustyniak, Kancelaria Radziwiłłów birżańskich w XVII w. – organizacja i funkcjonowanie, w: Miscellanea Historico-Archivistica, t. XI, Warszawa 2000 ,
13. U. Augustyniak, Dwór i klientela Krzysztof Radziwiłła (1585-1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa 2001,
14. K. Syta, Archiwa magnackie w XVIII w. Studium kultury kancelaryjno-archiwalnej., Toruń 2010 (rozdział I – kancelaria magnacka)
15. P. Dąbkowski, Palestra i księgi sądowe ziemskie i grodzkie w dawnej Polsce, Lwów 1912
16. J. Bielecka, Kancelaria grodzka wielkopolska w XVI – XVIII w, „Studia Źródłoznawcze”, t. 1, 1957.
17. J. Bielecka, Organizacja i działalność kancelarii ziemskich i grodzkich wielkopolskich od XIV do XVIII w., „Archeion”, t. 22, 1954.
18. J. Siedlecki, Kancelaria ziemi bielskiej w Brańsku w XVI – XVIII w., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Warszawskiego. Filia w Białymstoku. Prace Historyczne”, t. 12, 1989
19. M. Friedberg, Kancelaria miasta Krakowa do połowy XVIII w. , „Archeion”, t. 24, 1955.
20. J. Łossowski, Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego, Lublin 1997
21. A. Tomczak, Kancelaria biskupów włocławskich w okresie księgi wpisów (XV – XVIII w.), Toruń 1964.
22. A.Tomczak, Kilka uwag o kancelarii królewskiej w drugiej połowie XVI w., „Archeion”, t. 37,1962;
23. I.Sułkowska – Kurasiowa, Księgi sigillat Metryki koronnej (1658 – 1794), „Archeion”, t. 54,1970
24. I.Sułkowska – Kurasiowa, Księgi kanclerskie (księgi spraw publicznych) Metryki koronnej,„Archeion”, t. 60, 1974;
25. I.Sułkowska – Kurasiowa, Księgi wpisów Metryki koronnej (1447 – 1794) w ArchiwumGłównym Akt Dawnych w Warszawie, „Archeion”, t. 44, 1966;
26. I.Sułkowska – Kurasiowa, Księgi poselskie (Libri Legationum) Metryki koronnej, „Archeion”,t. 48, 1968;
27. M. Friedberg , Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem 1335-1802. „Archeion”. T. XXXVI, 1982, s. 137-170.
28. A. Gąsiorowski A., O dokumencie sądowym w Polsce późnośredniowiecznej, Czasopismo Prawno Historyczne 1969, t. 21, z.1, s. 103-119.
Semestr II
1. K. Arłamowski, Kancelarie zarządów miejskich w zaborze austriackim w latach 1772-1918, „Archeion”, t. 38 (1962),
2. J. Bornsteinowa, Klasyfikacja dziesiętna w Polsce. Spis prac oraz informacje o stosowaniu jej w praktyce, Biuletyn Instytutu Bibliograficznego t. 6, 1957
3. E. Borodij, Kilka uwag w sprawie współczesnych wykazów akt, Archiwista Polski, nr 1, 2001,
4. K. Ciesielska, Ustrój i organizacja władz i kancelarii miasta Torunia w latach 1793-1919, PWN, Warszawa, 1972,
5. M. Dereszyńska-Romaniuk, Kancelaria Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego w Toruniu w latach 1919-1939, Warszawa 1998,
6. J. Gaul, Z badań nad dziejami kancelarii i opracowania akt austriackich z XVIII-XX wieku na ziemiach polskich, NDAP, Warszawa 2010,
7. A. Górak, Geneza rosyjskiego systemu kancelaryjnego akt spraw, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” t. 1 (2004)
8. A. Górak, Obieg pism w Rządzie Gubernialnym Radomskim, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” t. 41 (2006), z. 1-4, pt. Urzędy administracji rządowej w Radomiu od XVI do XX wieku, red. D. Kupisz, s. 57-82.
9. A. Górak, Rosyjska kancelaria akt spraw w urzędach lubelskiej gubernialnej administracji ogólnej w latach 1867-1918, Lublin 2008,
10. J. Kościołek, Organizacja i technika pracy w biurach i urzędach, Warszawa 1947,
11. T. Manteuffel, Początki współczesnej państwowej biurowości polskiej jako materiał do organizacji registratur w urzędach państwowych (1917-1920), Archeion , t. 5 (1929),
12. T. Manteuffel, Regestratura Okręgu Naukowego Warszawskiego, Archeion, t. 14 (1936),
13. T. Manteuffel, Wykaz akt w kancelarii urzędu, Archeion t. 19-20 (1951)
14. T. Manteuffel, Wykaz akt. Wskazówki praktyczne, Warszawa 1935,
15. S. Mika, Okręgowy Urząd Górniczy w Krakowie i jego spuścizna aktowa (1872-1939), Archeion, t. 37(1962),
16. M. Motas, Pomoce kancelaryjne w urzędach i instytucjach w okresie międzywojennym, Archeion t. 35 (1961),
17. A. Muszyński, Rola wykazu akt w kształtowaniu narastającego zasobu aktowego, Archeion t. 60 (1974),
18. A. Muszyński, Wykaz akt. Sposób opracowywania i jego znaczenie dla narastającego zasobu archiwalnego, Archiwista nr 3/6, 1966,
19. S. Nawrocki, Rozwój form kancelaryjnych na ziemiach polskich od średniowiecza do końca XX wieku,
20. A. Nikiforuk, Kancelaria Rządu Gubernialnego Łomżyńskiego z lat 1867-1918, Archeion, t. 78, 1984,
21. I. Radtke, Akta spraw w systemie kancelarii pruskiej, „Archeion“ t. 78 (1984),
22. I. Radtke, Metody opracowywania akt popruskich, Archeion, t. 58 (1973),
23. I. Radtke, Jednolite rzeczowe wykazy akt, Archeion t. 44 (1966),
24. F. Ramotowska, Uwagi o księgach kancelaryjnych i archiwalnych urzędów polskich i rosyjskich XIX wieku, „Studia Źródłoznawcze”, t. 21 (1976),
25. H. Robótka, Kancelaria urzędów administracji państwowej w II Rzeczypospolitej, Toruń 1993,
26. H. Robótka, Co o wykazach akt wiedzieć należy (część I), Archiwista Polski, nr 1 (37), 2005,
27. H. Robótka, Co o wykazach akt wiedzieć należy (część II), Archiwista Polski, nr 2 (38), 2005,
28. W. Rostocki, Kancelaryjna postać pisma w aktach spraw urzędów administracji państwowej w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim, „Archeion“ t. 31 (1959),
29. W. Rostocki, Księgi kancelaryjne i akta spraw w urzędach administracji państwowej Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, „Archeion“ t. 29 (1958),
30. W. Rostocki, Organizacja kancelarii urzędów administracji państwowej jako czynnika aktotwórczego za Księstwa Warszawskiego, [w] „Księga Pamiątkowa 150-lecia Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie”, Warszawa 1958,
31. B. Spyra, Kancelaria i registratura landratur na Górnym Śląsku XVIII-XX w., Archeion, t. 75 (1983),
32. M. Stelmach, Kancelaria pruskich urzędów administracji państwowej na przykładzie Rejencji w latach 1808 – 1945, Szczecin 1981,
33. S. Stosyk, Przepisy kancelaryjne dla urzędów administracji publicznej w teorji i praktyce, Warszawa 1934,
34. J. Szyposz, Dzieje kancelarii urzędów i instytucji na terenie Galicji od 1772 do 1918 roku, Krakowski Rocznik Archiwalny, t. 1 (1995),
35. Uchwała Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 1931 r., M. P. Nr 196 poz. 273, Przepisy kancelaryjne dla urzędów administracji rządowej,
36. L. Wakuluk, Akta miast Rejencji Bydgoskiej 1815-1919. Procesy archiwotwórcze, wydawnictwo DiG, Warszawa 1998,
37. K. Weyman, O wykazie akt, Organizacja Metody Technika, nr 8-9, r. 6, 1963.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: