Archeologia rzymskiej Afryki 1201-OG-ARA

Pełny opis przedmiotu Archeologia rzymskiej Afryki obejmuje zakres chronologiczny od końca wojen punickich (146 p.n.e.) po podbój Maghrebu przez Abbasydów (762 n.e.). Konkurencja z państwem Kartaginy o hegemonię w zachodnim basenie Morza Śródziemnego, w konsekwencji przyniosła rozwój terytorialny Republiki rzymskiej i skutkowała organizacją prowincji Africa proconsularis. Z czasem stała się ona gospodarczym i kulturalnym zapleczem państwa rzymskiego. Łagodny klimat i dogodne warunki do uprawy drzew oliwnych, owocowych, także pszenicy stanowiły o bogactwie tego regionu, który przyciągał ludzi interesu z najdalszych zakątków Imperium. Miało to przełożenie na niespotykany dotąd w skali świata śródziemnomorskiego rozwój urbanistyczny. W regionie rozwinęło się ponad 200 ośrodków miejskich wraz rozbudowanym wiejskim zapleczem, które pełniły funkcje administracyjne, gospodarcze i kulturalne. Archeologicznym przejawem tego zjawiska są liczne i doskonale zachowane ruiny. Pośród nich omówione zostaną te najważniejsze:k Kartagina, Dugga, Sufetula, Timgad, Leptis Magna, Sabratha i Ptolemais. Ośrodki te przyciągały od dawna uwagę nowożytnych awanturników, podróżników oraz stanowiły one później przedmiot badań archeologicznych. Historia szeroko zakrojonych badań wykopaliskowych w Afryce naznaczona jest znamieniem nacjonalizmów europejskich, które tak jak w przypadku Włoch czy Francji, legitymizowały swoją kolonialną obecność na terenach Maghrebu wykorzystując imperialną spuściznę Rzymu. Uwagę ówczesnych badaczy przykuwały monumentalne budowle, które poddawano rekonstrukcji. Z czasem nastąpiła zmiana paradygmatu badawczego. W erze postkolonialnej skupiono uwagę na rdzennym pierwiastku kulturowym – poszukując lokalnych wzorców wykorzystywanych w budownictwie i zdobnictwie. To w rzymskiej Afryce zrodziły się oryginalne architektoniczne koncepty takie jak stawianie podcieni arkadowych na kolumnadach, sklepienia kopułowe, monumentalne arterie komunikacyjne z galeriami handlowymi. W interiorze natomiast rozwinęły się typowe dla regionu ufortyfikowane farmy jako strategiczne ośrodki produkcji. Osobnym zagadnieniem jest wysoko rozwinięte zdobnictwo, w tym przede wszystkim techniki rzymskiego posadzkarstwa dekoratywnego, które w Afryce Północnej zostało opanowane do perfekcji. Mozaiki figuralne jako źródła ikonograficzne świadczą o recepcji tradycyjnych źródeł kultury: mitu, religii, literatury i natury w lokalnych społecznościach. Okres prosperity i pokoju sprzyjał rozwojowi społecznemu, którego symbolem było objęcie purpury cesarskiej przez Septymiusza Sewera cesarza z Leptis Magna, założyciela tzw. dynastii afrykańsko-syryjskiej. Fakt ten miał niebagatelne znaczenie dla rozwoju prowincji afrykańskich, których nie dotknął znacząco kryzys III wieku. W okresie późnorzymskim miasta jak Kartagina czy Hippona stały się centrum filozofii starożytnego chrześcijaństwa. Rozważania zamykają ostatnie procesy dziejowe zwiastujące kres istneinia rzymskich ośrodków w Afryce. Najazdy Wandali (429-435) doprowadziły do upadku władzy rzymskiej, która później na krótko stała się przedmiotem zainteresowania Bizancjum, aż do najazdu Kalifatu Abbasydów w VIII wieku. Kreacje ruin antycznych takie jak Leptis Magna, Dugga, Kartagina czy Timgad ze względu na stopień zachowania oryginalnej substancji zabytkowej stanowią dzisiaj pomniki światowego dziedzictwa UNESCO. Ich poznanie pozwala zrozumieć znaczenie antyku dla poszukiwania wspólnej kulturowej tożsamości z nowoczesnymi społeczeństwami Maroka, Algierii, Tunezji i Libii.