Historia i teoria archeologii 1201-AR3-HTA-S1

1. Najdawniejsza przeszłość człowieka jako przedmiot wiary: dwa mity biblijne o stworzeniu człowieka, początek świata w mitologii greckiej, starożytny Rzym i Lukrecjusz, Średniowiecze wobec przeszłości – rozważania Św. Augustyna, Jordanes, Długosz.

Narodziny nowożytnej filozofii człowieka: Renesans i wiek XVII; odkrycia geograficzne i pierwsze obserwacje etnologiczne, problem „dzikich”;

pierwsze odkrycia archeologiczne, archeologia antyku; ustanowienie chronologii biblijnej jako oficjalnej wizji historii człowieka.

2. Oświecenie, zarys myśli oświeceniowej i procesu wyzwalania się spod dominacji wiedzy biblijnej;

rola obserwacji etnograficznych; historia cerauni („kamieni piorunowych”); Antoine de Condorcet, Jan G. Herder; wyprawa Napoleona do Egiptu; Oświecenie w Polsce (Jan Potocki, Stanisław Kostka Potocki, S. Staszic, J.U. Niemcewicz), początki myśli ewolucjonistycznej, „teoria katastrof” J. Couviera.

Romantyzm w Europie – tło historyczne i wydarzenia, Champollion i odczytanie hieroglifów – rozwój egiptologii; zainteresowanie własną przeszłością narodową (ludową): celtycką, germańską, słowiańską. Ch. J. Thomsen i system trzech epok; początki prehistorii i badania J. Boucher de Perthesa; Rozwój nauk przyrodniczych: geologii (Ch. Lyell), biologii (Ch. Darwin).

3, Liberalna Europa. Prehistoria i antropologia kultury jako samodzielne nauki; system nauk pozytywistycznych, ewolucjonizm; materializm. Odkrycie osad palowych w Szwajcarii, rozwój badań nad najstarszymi dziejami ludzkości we Francji (Lartet, Mortillet, Christi) i Skandynawii (Worsaae);

Koncepcja kultury w antropologii J. Lubbock, J. Tylor; L. H. Morgan i F. Engels w sprawie najstarszych dziejów ludzkości.

H. Schliemann i Troja, O. Montelius i typologia.

Archeologia polska w II poł. XIX w., badacze, instytucje, odkrycia, problemy.

Archeologia europejska na przełomie XIX i XX w.

schyłek ewolucjonizmu, antropogeografia, dyfuzjonizm, szkoła kulturowo-historyczna; nacjonalizm w archeologii niemieckiej (G. Kossinna); archeologia słowiańska (L. Niederle). Archeologia na ziemiach polskich: ośrodki, badacze i badania (W. Demetrykiewicz, K. Hadaczek, E. Majewski, J. Kostrzewski), rozwój archeologii antycznej (W. Bieńkowski).

4. Archeologia Europy w latach dwudziestych i trzydziestych:

archeologia niemiecka, archeologia holenderska i nurt przyrodniczy (Van Giffen), archeologia brytyjska (V.G. Childe).

Archeologia w II Rzeczpospolitej: nadrabianie opóźnień po odzyskaniu niepodległości, nowe instytucje, nowe pokolenie archeologów. Narastanie tendencji nacjonalistycznych, spory G. Kossinny i J. Kostrzewskiego, nurt archeologii kulturowo-etnicznej, odkrycie i badania Biskupina. S. Krukowski i badania paleolitu, ważne odkrycia: Krzemionki Opatowskie, Jaskinia Ciemna, Złota, Brześć Kujawski i grobowce typu kujawskiego, wczesnośredniowieczne Gniezno, Poznań, kopiec Krakusa.

5. Lata czterdzieste w archeologii europejskiej i w Polsce:

wojna i archeologia, archeologia polska a okupacja radziecka i niemiecka. V. G. Childe „O rozwoju w historii” i „Postęp i archeologia”. archeologia po II wojnie światowej. Powrót do korzeni, problematyka etnogenetyczna, polemiki z Niemcami o genezie Słowian. Idea obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego, ofensywa marksistowska końca lat czterdziestych.

6. Archeologia w PRL

polityka a nauka, pozycja archeologii, zwłaszcza badań nad początkami państwa polskiego, rozwój badań nad wczesnym średniowieczem. Marksizm w archeologii okresu stalinowskiego (W. Hołubowicz, W. Hensel). Archeologia po „odwilży” w 1956, ewolucja w kierunku metodologii materializmu historycznego. Przygotowania do obchodów 1000-lecia Państwa polskiego, najważniejsze badania (Gniezno, Poznań, Wiślica, Gdańsk, Opole, Sandomierz, Wrocław). Badania paleolitu i mezolitu, systematyka przemysłów krzemiennych, najważniejsze badania (Jaskinia Ciemna, Kraków-Zwierzyniec, Jaskinia Nietoperzowa, Całowanie, Kraków Spadzista),

polska archeologia procesualna, rozwój badań osadniczych, metodologia J. Topolskiego, J. Kmity i L. Nowaka – „poznańska szkoła metodologiczna”, ,Archeologiczne Zdjęcie Polski,

7. Najważniejsze nurty metodologiczne i kierunki badań w archeologii II połowy XX i początków XXI wieku:

Obiektywistyczny i nieobiektywistyczny/konstruktywistyczny model poznania naukowego a nurty metodologiczne w archeologii:

neoewolucjonizm, „Nowa Archeologia” amerykańska, etnoarcheologia, archeologia doświadczalna, archeologia strukturalistyczna; gender studies, "nowy materializm" (powrót do rzeczy).

1. Najdawniejsza przeszłość człowieka jako przedmiot wiary: dwa mity biblijne o stworzeniu człowieka, początek świata w mitologii greckiej, starożytny Rzym i Lukrecjusz, Średniowiecze wobec przeszłości – rozważania Św. Augustyna, Jordanes, Długosz.

Narodziny nowożytnej filozofii człowieka: Renesans i wiek XVII; odkrycia geograficzne i pierwsze obserwacje etnologiczne, problem „dzikich”;

pierwsze odkrycia archeologiczne, archeologia antyku; ustanowienie chronologii biblijnej jako oficjalnej wizji historii człowieka.

2. Oświecenie, zarys myśli oświeceniowej i procesu wyzwalania się spod dominacji wiedzy biblijnej;

rola obserwacji etnograficznych; historia cerauni („kamieni piorunowych”); Antoine de Condorcet, Jan G. Herder; wyprawa Napoleona do Egiptu; Oświecenie w Polsce (Jan Potocki, Stanisław Kostka Potocki, S. Staszic, J.U. Niemcewicz), początki myśli ewolucjonistycznej, „teoria katastrof” J. Couviera.

Romantyzm w Europie – tło historyczne i wydarzenia, Champollion i odczytanie hieroglifów – rozwój egiptologii; zainteresowanie własną przeszłością narodową (ludową): celtycką, germańską, słowiańską. Ch. J. Thomsen i system trzech epok; początki prehistorii i badania J. Boucher de Perthesa; Rozwój nauk przyrodniczych: geologii (Ch. Lyell), biologii (Ch. Darwin).

3, Liberalna Europa. Prehistoria i antropologia kultury jako samodzielne nauki; system nauk pozytywistycznych, ewolucjonizm; materializm. Odkrycie osad palowych w Szwajcarii, rozwój badań nad najstarszymi dziejami ludzkości we Francji (Lartet, Mortillet, Christi) i Skandynawii (Worsaae);

Koncepcja kultury w antropologii J. Lubbock, J. Tylor; L. H. Morgan i F. Engels w sprawie najstarszych dziejów ludzkości.

H. Schliemann i Troja, O. Montelius i typologia.

Archeologia polska w II poł. XIX w., badacze, instytucje, odkrycia, problemy.

Archeologia europejska na przełomie XIX i XX w.

schyłek ewolucjonizmu, antropogeografia, dyfuzjonizm, szkoła kulturowo-historyczna; nacjonalizm w archeologii niemieckiej (G. Kossinna); archeologia słowiańska (L. Niederle). Archeologia na ziemiach polskich: ośrodki, badacze i badania (W. Demetrykiewicz, K. Hadaczek, E. Majewski, J. Kostrzewski), rozwój archeologii antycznej (W. Bieńkowski).

4. Archeologia Europy w latach dwudziestych i trzydziestych:

archeologia niemiecka, archeologia holenderska i nurt przyrodniczy (Van Giffen), archeologia brytyjska (V.G. Childe).

Archeologia w II Rzeczpospolitej: nadrabianie opóźnień po odzyskaniu niepodległości, nowe instytucje, nowe pokolenie archeologów. Narastanie tendencji nacjonalistycznych, spory G. Kossinny i J. Kostrzewskiego, nurt archeologii kulturowo-etnicznej, odkrycie i badania Biskupina. S. Krukowski i badania paleolitu, ważne odkrycia: Krzemionki Opatowskie, Jaskinia Ciemna, Złota, Brześć Kujawski i grobowce typu kujawskiego, wczesnośredniowieczne Gniezno, Poznań, kopiec Krakusa.

5. Lata czterdzieste w archeologii europejskiej i w Polsce:

wojna i archeologia, archeologia polska a okupacja radziecka i niemiecka. V. G. Childe „O rozwoju w historii” i „Postęp i archeologia”. archeologia po II wojnie światowej. Powrót do korzeni, problematyka etnogenetyczna, polemiki z Niemcami o genezie Słowian. Idea obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego, ofensywa marksistowska końca lat czterdziestych.

6. Archeologia w PRL

polityka a nauka, pozycja archeologii, zwłaszcza badań nad początkami państwa polskiego, rozwój badań nad wczesnym średniowieczem. Marksizm w archeologii okresu stalinowskiego (W. Hołubowicz, W. Hensel). Archeologia po „odwilży” w 1956, ewolucja w kierunku metodologii materializmu historycznego. Przygotowania do obchodów 1000-lecia Państwa polskiego, najważniejsze badania (Gniezno, Poznań, Wiślica, Gdańsk, Opole, Sandomierz, Wrocław). Badania paleolitu i mezolitu, systematyka przemysłów krzemiennych, najważniejsze badania (Jaskinia Ciemna, Kraków-Zwierzyniec, Jaskinia Nietoperzowa, Całowanie, Kraków Spadzista),

polska archeologia procesualna, rozwój badań osadniczych, metodologia J. Topolskiego, J. Kmity i L. Nowaka – „poznańska szkoła metodologiczna”, ,Archeologiczne Zdjęcie Polski,

7. Najważniejsze nurty metodologiczne i kierunki badań w archeologii II połowy XX i początków XXI wieku:

Obiektywistyczny i nieobiektywistyczny/konstruktywistyczny model poznania naukowego a nurty metodologiczne w archeologii:

neoewolucjonizm, „Nowa Archeologia” amerykańska, etnoarcheologia, archeologia doświadczalna, archeologia strukturalistyczna; gender studies, "nowy materializm" (powrót do rzeczy).

A. Abramowicz, Historia archeologii polskiej XIX i XX wiek, Łódź 1991.

I. Hodder, Czytanie przeszłości, Poznań 1995

W. Hensel, G. Donato, S. Tabaczyński, Teoria i praktyka badań archeologicznych, Warszawa 1986

J. Lech, F. M. Stępniowski (red.), V. G. Childe i archeologia XX wieku, Warszawa 1999

C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia, teorie, metody i praktyka, Warszawa, 2002

M. Johnson, Teoria archeologii. Wprowadzenie, Warszawa 2012

A. Abramowicz, Historia archeologii polskiej XIX i XX wiek, Łódź 1991.

I. Hodder, Czytanie przeszłości, Poznań 1995

W. Hensel, G. Donato, S. Tabaczyński, Teoria i praktyka badań archeologicznych, Warszawa 1986

J. Lech, F. M. Stępniowski (red.), V. G. Childe i archeologia XX wieku, Warszawa 1999

C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia, teorie, metody i praktyka, Warszawa, 2002

M. Johnson, Teoria archeologii. Wprowadzenie, Warszawa 2012