Wczesne średniowiecze 1201-AR2-AHWS-S1
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z zagadnieniami dotyczącymi dorobku kulturowego społeczności wczesnego średniowiecza, zamieszkujących tereny Europy Środkowej, z głównym naciskiem położonym na Słowiańszczyznę północno-zachodnią. Ukazanie szeroko pojętych przemian społecznych, gospodarczych i ideologicznych odzwierciedlonych w procesach osadniczych charakterystycznych dla Słowian zachodnich na szerszym tle porównawczym całej Słowiańszczyzny. Główne zagadnienia, które będą omawiane na poszczególnych spotkaniach będą dotyczyć ogólnie rozumianej kultury materialnej. W tej grupie tematów zostaną scharakteryzowane wybrane działy wytwórczości domowej i rzemieślniczej: przede wszystkim garncarstwa na przykładzie głównych ośrodków wytwarzania ceramiki naczyniowej we wczesnym średniowieczu z Pomorza i Kujaw (Wolin, Szczecin, Gdańsk, Kruszwica) oraz ziemi chełmińskiej (Kałdus, Napole); obróbki drewna – główne zawody, surowiec i narzędzia; obróbki poroża i kości, w tym wytwórczości grzebienniczej; obróbki surowców skalnych, w tym kamieni półszlachetnych i bursztynu; obróbki szkła – techniki otrzymywania szkła oraz charakterystyka głównych wytworów szklarstwa wczesnośredniowiecznego; metalurgii żelaznej – pozyskiwanie rudy, obróbka hutnicza i kowalska; wytwarzania ozdób z metali kolorowych. Osobną grupę tematów stanowić będzie omówienie technik budowlanych, typów konstrukcji w architekturze drewnianej i murowanej wczesnośredniowiecznej Polski. Ostatni blok zagadnień będzie dotyczył tzw. kultury symbolicznej (obrządku pogrzebowego i miejsc kultu) na terenie Słowiańszczyzny północno-zachodniej, w tym Polski. Ponadto na zajęciach przedstawiony zostanie krótki zarys najważniejszych wydarzeń w dziejach Europy wczesnośredniowiecznej – charakterystyka przemian etnicznych, politycznych i kulturowych w Europie środkowej i północnej od końca starożytności do początku późnego średniowiecza; warunki przyrodnicze, główne ludy, podziały językowe, etapy chrystianizacji, rola i działania polityczne ludów koczowniczych.
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Metody dydaktyczne podające
- opowiadanie
- opis
Metody dydaktyczne poszukujące
- referatu
- ćwiczeniowa
Rodzaj przedmiotu
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2022/23Z: | W cyklu 2024/25Z: | W cyklu 2023/24Z: |
Kryteria oceniania
Na ostateczną ocenę będą składały się następujące elementy:
1) sprawdzian pisemny, pisania otwarte, opisowe (kolokwium na ocenę) - ocena dst uzyskanie 50% punktów, ocena db - 70%, ocena 90% lub więcej; do zaliczenie konieczne osiągnięcie 50% wartości oceny);
2) odpowiednie przygotowanie i zreferowanie zadanego tematu;
3) aktywne uczestnictwo- zabieranie głosu w dyskusjach, przygotowanie do kolejnych tematów zajęć;
Wartość oceny zostanie wyliczona ze składników: ocena z kolokwium - 50% plus ocena za frekwencję - 25% plus ocena za aktywność na zajęciach - 25% (dozwolona jest nieobecność na dwóch spotkaniach); razem 100% oceny. Skala ocen według wyliczeń jak przy ocenie kolokwium.
Egzamin - trzy pytania otwarte za 5 pkt każde z nich, w sumie student może zdobyć maksymalnie 15 pkt - 0-7 ocena ndst; 8-10 dst; 11-13 db; 14-15 bdb.
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
• Badura Monika, 1998, Przyczynek do historii upraw zbożowych w sąsiedztwie średniowiecznego Kołobrzegu, PomA, t. XVII, s. 305-320.
• Banaszak M., Historia Kościoła katolickiego, Średniowiecze, Warszawa 2009.
• Barnycz-Gupieniec R., Mieszkalne budownictwo drewniane w strefie nadbałtyckiej we wczesnym średniowieczu, Acta Univ. Lodz.1984.
• Bober M., 2008, Architektura romańska i przedromańska w Krakowie. Badania i interpretacje, Rzeszów.
• Bojarski J., Grody plemion polskich, [w:] Grody i miasta, Poznań-Ląd 2018.
• Bojarski J., Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy, Toruń 2012, s. 287-298.
• Buko A., Ceramika wczesnopolska, Wrocław 1990.
• Cnotliwy E., Rzemiosło rogownicze na Pomorzu wczesnośredniowieczny, Wrocław 1973.
• Cnotliwy E., 1998, Grzebienie w kulturze wczesnosłowiańskiej na terenie południowej i środkowej, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Sacrum i profanum, Poznań, s. 366-379.
• Dekówna M., Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej, Wrocław 1980.
• Dembińska M., 1967, Las średniowieczny – eksploatacja rabunkowa czy gospodarka, KHKM, R. 15, s. 3-14.
• Dulinicz M., Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa 2001.
• Dzieje Świata. Atlas ilustrowany, wyd. Demart, Warszawa 2008 (lub inny Atlas historyczny).
• Filipiak Jarosław, Chełkowski Zygmunt, 2000, Ichtiofauna z wczesnośredniowiecznych warstw osadniczych Wolina (stanowisko 1, wykop 6), MZP, t. 46, s. 213-234 (materiał porównawczy i literatura dotycząca rybołówstwa wczesnośredniowiecznego Wolina, Gdańska, Szczecina, Ujścia, Wrocławia).
• Gryzak A., Kurach B., 1996, Konsumpcja mięsa w średniowieczu oraz w czasach nowożytnych, AP, t. 41, s. 139-168.
• Hensel W., Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Warszawa 1987.
• Kaźmierczyk J., Kamień w kulturze Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu w wiekach X-XIII, Wrocław 1990.
• Koch W., 1996, Style w architekturze, Warszawa.
• Kóćka-Krenz H., Biżuteria północno-zachodnio-słowiańska, Poznań 1993.
• Kowalik A., Kosmologia dawnych Słowian, Warszawa 2004.
• Kurnatowska Z., 1978, Uwagi na temat agrotechniki słowiańskiej w drugiej połowie I tysiąclecia n.e., PMMAiE w Łodzi, nr 25, s. 221-231.
• Kurnatowska Z., 2008, Nowe spojrzenie na genezę ceramiki wczesnośredniowiecznej, AP, t. 53, z. 1, s. 73-80.
• Labuda G., Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna, Poznań 1999.
• Leciejewicz L., Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław 1989 lub Warszawa 2010.
• Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, Gdańsk-Warszawa 2002.
• Łosiński Władysław, 1994, Chronologia, skala i drogi napływu monet arabskich do krajów europejskich u schyłku IX i w X w., Slavia Antiqua, t. XXXIV, s. 1-41.
• Miśkiewicz M., Europa wczesnego średniowiecza. V-XIII wiek, Warszawa 2008.
• Miśkiewicz M., Wczesnośredniowieczni sąsiedzi Słowian, Warszawa 2005.
• Manteuffel T., Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1990.
• Nawrot Judyta, 2013, Kościoły centralne na terenie Czech i Moraw (IX-XIII w.), Rzeszów.
• Osypińska Marta, 2013, Owca czy koza, śledź czy ryba? Źródła archeozoologiczne do dziejów kuchni, KHKM, R. 61, nr 1, s. 37-42.
• Różański A., Jednoprzestrzenne kościoły romańskie z terenu Wielkopolski, Poznań 2011.
• Ruttkay A., 1975, Waffen und Reiterausristung des 9. bis zur ersten Halfte des 14. Jahrhunderts in der Slowakei (I), Slovenska Archeologia, t. 23, cz. I, s. 119-216.
• Ruttkay A., 1976, Waffen und Reiterausristung des 9. bis zur ersten Halfte des 14. Jahrhunderts in der Slowakei (II), Slovenska Archeologia, t. 24.
• Rzeźnik Paweł, 1993, Przyczynek do studiów nad techniką wykonania naczyń wczesnośredniowiecznych, PA, t. 41, s. 75-85.
• Sankiewicz P., Wyrwa A. (red.), Topory średniowieczne z Ostrowa Lednickiego i Giecza, Lednica 2013.
• Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Warszawa 2007.
• Stępniak Tomasz, Średniowieczne wyroby drewniane z Ostrowa Lednickiego – analiza surowcowa, SL, t. 4, s. 261-296.
• Strzyż P., Uzbrojenie we wczesnośredniowiecznej Małopolsce, Łódź 2006.
• Teofil Prezbiter, Diversarum Artium Schedula. Średniowieczny zbiór przepisów o sztukach rozmaitych, Warszawa 1998.
• Teske G., Ze studiów nad osadnictwem grodowym w południowo-wschodniej Wielkopolsce, Slavia, t. XLI, s. 107-128: 2000.
• Wachowski Krzysztof, 1974, Wagi i odważniki na Śląsku wczesnośredniowiecznym na tle porównawczym, PA, t. XXII, s. 173-203. (Klasyfikacja odważników i wag)
• Zientara B., Historia powszechna średniowiecza, Warszawa 2008.
• Zoll-Adamikowa H., Przyczyny i formy recepcji rytuału szkieletowego u Słowian nadbałtyckich we wczesnym średniowieczu, Przegląd Archeologiczny, t. 35: 1988, s. 183-229.
• Zoll-Adamikowa H., Stan badań nad obrzędowością pogrzebową Słowian, Slavia Antiqua, t. 38: 1995.Uwaga: lista obejmuje tylko zestaw prac obowiązkowych; literatura dodatkowa do poszczególnych tematów będzie podawana przy omawianiu wybranych zagadnień.
Uwagi
W cyklu 2022/23Z:
Wykład rozpoczyna się 5.12.2022 r. |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: