Świat Słowian wczesnośredniowiecznych 1201-AR1-SSW-S2

Zakres tematyczny zajęć obejmuje najistotniejsze zagadnienia dotyczące wczesnego średniowiecza od wielu dekad wzbudzające zainteresowanie badaczy zajmujących się archeologią Słowian Zachodnich. Szczególny nacisk położono na problematykę, która stanowi przedmiot studiów prowadzonych przez ośrodek toruński. Realizacja różnych projektów badawczych, a przede wszystkim ich efekty w formie bogatego dorobku piśmienniczego, pozwoliły na włączenie się badaczy z naszego Instytutu w główny nurt dyskusji dotyczącej kluczowych problemów z zakresu wczesnego średniowiecza takich jak początki osadnictwa na Niżu Polskim w kontekście etnogenezy Słowian, geneza osadnictwa grodowego u Słowian Zachodnich, kształtowanie się tzw. państwa Piastów i problem jego ekspansji na Pomorze i ziemię chełmińską, wierzenia religijne Słowian Zachodnich i problem ich chrystianizacji, srebro w wymianie społecznej Słowian czy problem genezy i funkcji ośrodków wczesnomiejskich. W trakcie zajęć przedstawione będą również kwestie bezpośrednio dotyczące badanych przez badaczy toruńskich, głównych ośrodków osadniczych z terenu Pomorza takich jak Radacz, Kałdus, Żółte czy Bydgoszcz.

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli: – udział w konwersatorium – 30 godz. – konsultacje z nauczycielem akademickim – 5 godz. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta: – przygotowanie do konwersatorium – 10 godz. – pisanie prac – 10 godz. – czytanie literatury – 25 godz. – przygotowanie do kolokwium – 10 godz. Łącznie: 90 godz. (3 punkty ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

Student: – ma pogłębioną wiedzę z zakresu archeologii wczesnego średniowiecza Słowiańszczyzny Zachodniej (K_W01); – ma uporządkowaną i pogłębioną wiedzę prowadzącą do specjalizacji w zakresie wybranych problemów z zakresu Słowian Zachodnich we wczesnym średniowieczu (K_W04); – posiada wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację źródeł archeologicznych oraz innych wytworów kulturowych człowieka, przydatnych dla poznania ważniejszych problemów badawczych Słowian Zachodnich (K_W012).

Efekty uczenia się - umiejętności

Student: – potrafi wskazać różnice między różnymi koncepcjami dotyczącym wybranych problemów z zakresu archeologii Słowian zachodnich (K_U01); – posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem poglądów innych autorów oraz formułowania wniosków (K_U02); – posiada umiejętności integrowania wiedzy z różnych dyscyplin w zakresie nauk humanistycznych oraz dyscyplin pokrewnych (K_U04).

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student: – potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania (K-K01); – wykazuje niezależność i samodzielność w formułowaniu własnych poglądów i dyskutowania z innymi osobami (K-K05); – wykazuje kompetentną odpowiedzialność i odwagę cywilną w przedstawianiu obrazu dziejów, zgodnego z aktualnym stanem wiedzy archeologicznej (K-K07).

Metody dydaktyczne

Metoda dydaktyczna podająca: – wykład informacyjny, Metoda dydaktyczna poszukująca: – klasyczna metoda problemowa, referatu, studium przypadku

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Metody dydaktyczne poszukujące

- referatu
- klasyczna metoda problemowa
- studium przypadku

Wymagania wstępne

Ogólna wiedza na temat procesów dziejowych mających miejsce w 2. połowie I tysiąclecia i początku II tysiąclecia n.e. w Europie Środkowej, w szczególności do ziem polskich

Koordynatorzy przedmiotu

Jacek Bojarski
Wojciech Chudziak

Kryteria oceniania

Metody oceniania:
– obecności na zajęciach i aktywność;
– kolokwium;

Kryteria oceniania:
zaliczenie na ocenę na podstawie:
– obecności na zajęciach i aktywności;
– oceny z kolokwium, ocenianego w następujący sposób: niedostateczny (2) – mniej poniżej 33% poprawnych odpowiedzi; dostateczny (3) – 33-45%; dostateczny plus (3,5) – 50-60%; dobry – 65-75%; dobry plus (4,5) – 80-90%; bardzo dobry (5) – powyżej 90-poprawnych odpowiedzi.

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

• Adamczyk D. 2002. Orientalno-bałtycki system handlowy a proces kształtowania się Europy Wschodniej w IX i X wieku, [w:], Średniowiecze polskie i powszechne, Katowice.
• Barford P.M. 2001. The early Slavs : culture and society in early medieval Eastern Europe, Londyn.
• Bojarski J. 2012. Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy w Napolu na ziemi chełmińskiej. Wytówrczość garncarska jako źródło poznania lokalnych procesów osadniczych, Toruń.
• Bojarski J. 2017. Gród w Ostrowitem (Napolu) na ziemi chełmińskiej – od centrum opolnego do włości rycerskiej, Archaeologia Historica Polona, t. 24, s. 75-103.
• Bojarski J. 2020. Obrzędowość pogrzebowa w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu, MSL, t. 9, Toruń.
• Brather S., 2001. Archäologie der westlichen Slawen. Siedlung, Wirtschaft und Gesellschaft im frűh- und hochmittelalterlichen
• Ostmitteleuropa, Berlin.
• Bylina S. 1999. Kultura ludowa Polski i Słowiańszczyzny średniowiecznej, Warszawa.
• Chudziak W. 1996. Zasiedlenie strefy chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu (VII-XI wiek), Toruń.
• Chudziak W. 2000. Kształtowanie się podziałów plemiennych w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu, [w:] AHP, t. 8, s. 51-69.
• Chudziak W. 2000. Wczesnośredniowieczna przestrzeń sakralna in Culmine na Pomorzu Nadwislańskim, MSL 1, Toruń.
• Chudziak W. 2014. Z badań nad funkcją małych i średnich warowni na obszarze Pomorza, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, Wrocław, s. 43-59.
• Chudziak W., 2017. Początki państwowości piastowskiej na Pomorzu Nadwiślańskim: główne problemy w świetle analizy źródeł archeologicznych, [w:] Spór o początki państwa polskiego, historiografia, tradycja, mit, propaganda, Kraków, s. 119-138.
• Chudziak W., Bojarski J. 2015. Chełmno i Toruń. Początki miast na ziemi chełmińskiej, Archaeologia Historica Polona 23, s. 83-105.
• Chudziak W., Bojarski J. (red.) 2019. Wczesnośredniowieczne grodziska w Polsce, t. 1: Powiat bydgoski, województwo kujawsko-pomorskie, Wrocław.
• Chudziak W., Kaźmierczak R. (red.) 2014. The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomerania, Toruń.
• Chudziak W., Kaźmierczak R. (red.) 2019. Wczesnośredniowieczne grodziska w Polsce, t. 2: Powiat drawski, województwo zachodniopomorskie, Wrocław.
• Chudziak W., Kaźmierczak R. (red.) 2020. Człowiek na pograniczu, t. 1, 2, Toruń.
• Chudziak W., Weinkauf M. (red.) 2019. Wczesnośredniowieczne grodziska w Polsce, t. 7: Powiat toruński, województwo kujawsko-pomorskie, Wrocław.
• Chudziak W., Weinkauf M. (red.) 2023. Wczesnośredniowieczne grodziska w Polsce, t. 8: Powiat inowrocławski, województwo kujawsko-pomorskie, Toruń.
• Dulinicz M. 2000. Miejsca, które rodziły władzę (najstarsze grody słowiańskie na wschód od Wisły), [w:] Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu, Spotkania Bytomskie IV, Wrocław, s. 85-98.
• Dulinicz M. 2001. Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa.
• Helsel W. 1987. Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, wyd. IV, Warszawa.
• Janowski A. 2020. Grodziska wczesnośredniowieczne w dorzeczu Regi, Wrocław.
• Kaczanowski P., Parczewski M. (red.), 2005. Archeologia o początkach Słowian, Kraków.
• Kara M. 2009. Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne. Poznań.
• Kowalska A., Dworaczyk M., 2011. Szczecin wczesnośredniowieczny. Nadodrzańskie centrum, Origines Polonorum, t. V, Warszawa.
• Leciejewicz L. 1970. Kształtowanie się pierwszych miast u Słowian nadbałtyckich, Slavia Antiqua 17, s. 93-124.
• Leciejewicz L. 1989 (2000). Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław.
• Leciejewicz L., Rębkowski M. (red.) 2002. Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem, Origines Polonorum, t. II, Warszawa.
• Łosiński W. 1982. Osadnictwo plemienne Pomorza (VI-X w,), Wrocław.
• Łosiński W. 1994. Chronologia, skala i drogi napływu monet arabskich do krajów europejskich u schyłku IX i w X w., Slavia Antiqua, t. 34, s. 1-41.
• Łosiński W. 2008. Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowieczu. Studia archeologiczne, Poznań.
• Łowmiański H. 1986. Religia Słowian i jej upadek (w. VI-XII), Warszawa.
• Myśliwski K. 2011. Polska wobec Słowian Połabskich do końca wieku XII, Wrocław.
• Piekalski J. 1999. Od Kolonii do Krakowa. Przemiana topografii wczesnych miast, Wrocław.
• Piontek J.. 2006, Etnogeneza Słowian w świetle nowszych badań antropologicznych, Slavia Antiqua, t. 47, s. 161-189.
• Piontek J. 2009, Etnogeneza Słowian: od mitów ku faktom, Archeologia Polski, t. 54, z. 1, s. 121-145.
• Piskorski J., 2002. Pomorze plemienne. Historia, archeologia, językoznawstwo, Poznań-Szczecin.
• Poleski J., 2004. Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków.
• Rębkowski M. 2001. Pierwsze lokacje miast w księstwie zachodniopomorskim. Przemiany przestrzenne i kulturowe, Kołobrzeg.
• Rębkowski M. 2007. Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium archeologiczne, Szczecin.
• Rębkowski M. 2020. Jak powstało Pomorze. Studium tworzenia się państwowości we wczesnym średniowieczu, Warszawa.
• Stanisławski B. 2000, Ceramika typu Wolin-Fresendorf na tle badań nad wczesnośredniowieczną ceramiką słowiańską w południowo-zachodniej strefie Bałtyku, Materiały Zachodniopomorskie, t. 46, s. 125-156.
• Urbańczyk P. 2006. Nie-Słowianie o początkach Słowian, Poznań-Warszawa.
• Urbańczyk P. 2008. Trudne początki Polski, Wrocław (wybrane fragmenty).

W cyklu 2024/25Z:

• Adamczyk D. 2002. Orientalno-bałtycki system handlowy a proces kształtowania się Europy Wschodniej w IX i X wieku, [w:], Średniowiecze polskie i powszechne, Katowice.
• Barford P.M. 2001. The early Slavs : culture and society in early medieval Eastern Europe, Londyn.
• Bojarski J. 2012. Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy w Napolu na ziemi chełmińskiej. Wytówrczość garncarska jako źródło poznania lokalnych procesów osad-niczych, Toruń.
• Bojarski J. 2017. Gród w Ostrowitem (Napolu) na ziemi chełmińskiej – od centrum opolnego do włości rycerskiej, Archaeologia Historica Polona, t. 24, s. 75-103.
• Bojarski J. 2020. Obrzędowość pogrzebowa w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu, MSL, t. 9, Toruń.
• Brather S., 2001. Archäologie der westlichen Slawen. Sied-lung, Wirtschaft und Gesellschaft im frűh- und hochmittel-alterlichen
• Ostmitteleuropa, Berlin.
• Bylina S. 1999. Kultura ludowa Polski i Słowiańszczyzny średniowiecznej, Warszawa.
• Chudziak W. 1996. Zasiedlenie strefy chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu (VII-XI wiek), To-ruń.
• Chudziak W. 2000. Kształtowanie się podziałów plemien-nych w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym śre-dniowieczu, [w:] AHP, t. 8, s. 51-69.
• Chudziak W. 2000. Wczesnośredniowieczna przestrzeń sa-kralna in Culmine na Pomorzu Nadwislańskim, MSL 1, To-ruń.
• Chudziak W. 2014. Z badań nad funkcją małych i średnich warowni na obszarze Pomorza, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, Wrocław, s. 43-59.
• Chudziak W., 2017. Początki państwowości piastowskiej na Pomorzu Nadwiślańskim: główne problemy w świetle anali-zy źródeł archeologicznych, [w:] Spór o początki państwa polskiego, historiografia, tradycja, mit, propaganda, Kra-ków, s. 119-138.
• Chudziak W., Bojarski J. 2015. Chełmno i Toruń. Początki miast na ziemi chełmińskiej, Archaeologia Historica Polona 23, s. 83-105.
• Chudziak W., Bojarski J. (red.) 2019. Wczesnośrednio-wieczne grodziska w Polsce, t. 1: Powiat bydgoski, woje-wództwo kujawsko-pomorskie, Wrocław.
• Chudziak W., Kaźmierczak R. (red.) 2014. The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomerania, Toruń.
• Chudziak W., Kaźmierczak R. (red.) 2019. Wczesnośre-dniowieczne grodziska w Polsce, t. 2: Powiat drawski, wo-jewództwo zachodniopomorskie, Wrocław.
• Chudziak W., Kaźmierczak R. (red.) 2020. Człowiek na pograniczu, t. 1, 2, Toruń.
• Chudziak W., Weinkauf M. (red.) 2019. Wczesnośrednio-wieczne grodziska w Polsce, t. 7: Powiat toruński, woje-wództwo kujawsko-pomorskie, Wrocław.
• Chudziak W., Weinkauf M. (red.) 2023. Wczesnośrednio-wieczne grodziska w Polsce, t. 8: Powiat inowrocławski, województwo kujawsko-pomorskie, Toruń.
• Dulinicz M. 2000. Miejsca, które rodziły władzę (najstarsze grody słowiańskie na wschód od Wisły), [w:] Człowiek, sa-crum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średnio-wieczu, Spotkania Bytomskie IV, Wrocław, s. 85-98.
• Dulinicz M. 2001. Kształtowanie się Słowiańszczyzny Pół-nocno-Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa.
• Helsel W. 1987. Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, wyd. IV, Warszawa.
• Janowski A. 2020. Grodziska wczesnośredniowieczne w dorzeczu Regi, Wrocław.
• Kaczanowski P., Parczewski M. (red.), 2005. Archeologia o początkach Słowian, Kraków.
• Kara M. 2009. Najstarsze państwo Piastów – rezultat prze-łomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne. Poznań.
• Kowalska A., Dworaczyk M., 2011. Szczecin wczesnośre-dniowieczny. Nadodrzańskie centrum, Origines Polonorum, t. V, Warszawa.
• Leciejewicz L. 1970. Kształtowanie się pierwszych miast u Słowian nadbałtyckich, Slavia Antiqua 17, s. 93-124.
• Leciejewicz L. 1989 (2000). Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław.
• Leciejewicz L., Rębkowski M. (red.) 2002. Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem, Origines Polonorum, t. II, Warszawa.
• Łosiński W. 1982. Osadnictwo plemienne Pomorza (VI-X w,), Wrocław.
• Łosiński W. 1994. Chronologia, skala i drogi napływu mo-net arabskich do krajów europejskich u schyłku IX i w X w., Slavia Antiqua, t. 34, s. 1-41.
• Łosiński W. 2008. Pomorze Zachodnie we wczesnym śre-dniowieczu. Studia archeologiczne, Poznań.
• Łowmiański H. 1986. Religia Słowian i jej upadek (w. VI-XII), Warszawa.
• Myśliwski K. 2011. Polska wobec Słowian Połabskich do końca wieku XII, Wrocław.
• Piekalski J. 1999. Od Kolonii do Krakowa. Przemiana to-pografii wczesnych miast, Wrocław.
• Piontek J.. 2006, Etnogeneza Słowian w świetle nowszych badań antropologicznych, Slavia Antiqua, t. 47, s. 161-189.
• Piontek J. 2009, Etnogeneza Słowian: od mitów ku faktom, Archeologia Polski, t. 54, z. 1, s. 121-145.
• Piskorski J., 2002. Pomorze plemienne. Historia, archeolo-gia, językoznawstwo, Poznań-Szczecin.
• Poleski J., 2004. Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków.
• Rębkowski M. 2001. Pierwsze lokacje miast w księstwie za-chodniopomorskim. Przemiany przestrzenne i kulturowe, Kołobrzeg.
• Rębkowski M. 2007. Chrystianizacja Pomorza Zachodnie-go. Studium archeologiczne, Szczecin.
• Rębkowski M. 2020. Jak powstało Pomorze. Studium two-rzenia się państwowości we wczesnym średniowieczu, War-szawa.
• Stanisławski B. 2000, Ceramika typu Wolin-Fresendorf na tle badań nad wczesnośredniowieczną ceramiką słowiań-ską w południowo-zachodniej strefie Bałtyku, Materiały Za-chodniopomorskie, t. 46, s. 125-156.
• Urbańczyk P. 2006. Nie-Słowianie o początkach Słowian, Poznań-Warszawa.
• Urbańczyk P. 2008. Trudne początki Polski, Wrocław (wy-brane fragmenty).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1201-AR1-SSW-S2 w USOSweb