Społeczności młodszej epoki brązu i początku epoki żelaza 1201-AR1-SMEBEZ-S2

W ramach zajęć są omawiane (prezentowane i dyskutowane) poniższe zagadnienia problemowe, w porządku zgodnym z zaproponowanym wyżej ujęciu:
1/ Orientacje badawcze w archeologii europejskiej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na dorobek i doświadczenia polskiej prahistorii;
2/ Możliwości i ograniczenia badawcze archeologii prahistorycznej w zakresie poznania struktur społecznych; elementy teorii społecznej w archeologii;
3/ Modele rekonstrukcyjne instytucji, grup i struktur społecznych (wybrane przykłady w dorobku archeologii polskiej i europejskiej);
4/ Problematyka konwersji kulturowej "mogiłowo-popielnicowej" w ujęciach różnych badaczy pradziejów (model zmiany eschatologicznej i model zmiany "technicznej";
5/ Wariant sześciu kultur łużyckich alternatywą dla propozycji wyróżniania grup metodą retrospekcji;
6/ Możliwości poznawcze archeologii prahistorycznej w zakresie poznania struktur etnicznych (tożsamościowych) na przykładzie definjowania ludów europejskich i euroazjatyckich;Współczesna kondycja problematyki etnogenetycznej;

Całkowity nakład pracy studenta

2 punkty ECTS: 0,50: godziny kontaktowe; 0,50: praca własna (przygotowanie do zajęć); 1,00: praca własna (przygotowanie do zaliczenia)

Efekty uczenia się - wiedza

– zna terminologię odnośnie archeologii młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (krąg kultur pól popielnicowych; krąg kultur nordyjskich; cywilizacja kultur halsztackich i wczesnoceltyckich) (K_W02); – ma uporządkowaną, pogłębioną wiedzę obejmującą terminologię, teorię i metodologię odnośnie archeologii młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (krąg kultur pól popielnicowych; krąg kultur nordyjskich; cywilizacja kultur halsztackich i wczesnoceltyckich) (K_W03); – ma wiedzę w zakresie metod analizy i interpretacji odnośnie procesu zmiany kulturowej (mogiłowo-popielnicowej), charakteru kultur łużyckich, kulturotwórczego znaczenia cywilizacji halsztackich dla środowisk środkowo- i północnoeuropejskich (np. dla społeczności kultur łużyckich i postłużyckich) (K_W07); – posiada wiedzę w zakresie analizy i interpretacji źródeł archeologicznych z młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (K_W12).

Efekty uczenia się - umiejętności

– potrafi samodzielnie wyszukiwać informacje i analizować źródła archeologiczne naświetlające dawne i aktualne ustalenia badawcze odnośnie kształtu i charakteru rozwoju cywilizacyjnego młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (K_U01); – potrafi dokonać krytycznej oceny poglądów dotychczasowych autorów, jest w stanie formułować postulaty badawcze na gruncie stanu wiedzy (źródłowej i teorii prahistorii) oraz aktualnych odkryć archeologicznych (K_U02).

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

– potrafi nakreślić i uzasadnić ważność priorytetów badawczych odnośnie problematyki archeologii młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza podejmowanej w różnych ośrodkach badawczych (K_K03); – potrafi formułować problemy badawcze w ramach samodziel-nych/zespołowych i niezależnych przedsięwzięć badawczych, jednak z uszanowaniem dotychczasowej wiedzy na temat młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (K_K07); – docenia znaczenie nauk humanistycznych (np. antropologii kulturowej, socjologii czy geografii humanistycznej) dla kształtu współczesnej archeologii i prahistorii w zakresie określonym w tytule zajęć (K_K08).

Metody dydaktyczne

wykład konwersatoryjny i problemowy; prezentacja referatowa i dyskusja; referat

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Wymagania wstępne

1/ znajomość podstawowych zagadnień terminologicznych, periodyzacyjno-chronologicznych i metodologii prahistorii w ramach "szkół" archeologicznych; 2/ znajomość problematyki młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w zakresie archeologii pradziejowej obszaru europejskiego (z elementami archeologii Polski w przedmiotowym zakresie przestrzenno-czasowym);

Koordynatorzy przedmiotu

Jacek Gackowski

Kryteria oceniania

Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach; prezentacja; dyskusja w oparciu o literaturę; sprawdzian ustny.

Praktyki zawodowe

nie przewiduje się praktyk zawodowych

Literatura

Czopek S., Archeologia osadnictwa a problem zmiany kulturowej, [w:] B. Gediga i in. (red.), Rytm przemian kulturowych w pradziejach i średniowieczu, Biskupin-Wrocław 2012, s. 143-156;
Jeremicz J., Miejsce metalurgów w społecznościach kultury łużyckiej, [w:] M. Rybicka (red.), Obraz struktury społecznej w świetle źródeł archeologicznych w pradziejach i średniowieczu, Rzeszów 2011, s. 103-116;
Mamzer H., Ostoja-Zagórski J. Orientacje badawcvze w polskiej archeologii, Nauka, t. 1: 2007, s. 131-148;
Kowalski A.P., Archeologia kulturoznawcza. Projekt dyskursu "negatywistycznego",, [w:] A. Buko, P. Urbańczyk (rec.), Archeologia w teorii i praktyce, Warszawa 2000, s. 115-128;
Kowalski A.P., Konstruktywistyczny status wiedzy o kulturze w świetle interpretacji genealogicznych i archeologicznych, [w:] A. Pałubicka, A.P. Kowalski (rec.), Konstruktywizm w humanistyce, Bydgoszcz 2003, s. 171-184;
Blajer W., Przyczynek do badań nad zróżnicowaniem kulturowym Pomorza w środkowej epoce brązu, /w:/ Miscellanea archaeologica Th. Malinowski dedicata, red. F. Rożnowski, Słupsk-Poznań 1993, s. 47-56;
Boom H. v.d., Do kwestii etniczności kultury pomorskiej, /w:/ Aktualne problemy kultury pomorskiej, Gdańsk 2005, red. M. Fudziński, H. Paner. s. 19-25;
Boom H. v.d., Co to jest celtyckość? Zmieniające się pojęcie w archeologii, /w:/ Archeologia-Kultura-Ideologie, Wrocław-Biskupin 2004, red. B. Gediga, W. Piotrowski, s. 189-198;
Bukowski Z., Kierunki rozwojowe Pomorza w epoce brązu, XIII Sesja Pomorzoznawcza", Vol. 1, Gdańsk 2003, red. M. Fudziński, H. Paner, s. 61-77;
Bukowski Z., Bursztyn i kontakty Pomorza we wczesnej epoce żelaza, /w:/ Aktualne problemy kultury pomorskiej, Gdańsk 2005, red. M. Fudziński, H. Paner, s. 45-63;
Bukowski Z., Znaleziska bursztynu w zespołach z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza z dorzecza Odry oraz Wisły, Warszawa 2002;
Chochorowski J., Ekspansja kimeryjska na tereny Europy Środkowej, Kraków 1993;
Czebreszuk J., Krąg mogiłowy i popielnicowy na Kujawach. Przyczynek do badań nad regionalną zmianą kulturową, /w:/ Beitrage zur Deutung der Bronzezeitlichen Hort- und Grabfunde in Mitteleuropa, Kraków 1997, red. W. Blajer, s. 91-107;
Dąbrowski J., Przydatność ceramiki łużyckiej dla podziałów kulturowych, /w:/ Zróżnicowanie wewnętrzne kultury łużyckiej, Kraków 1980, red. M. Gedl, s. 35-55;
Dąbrowski J., Uwagi o powstawaniu kultur łużyckich, /w:/ Die Anfange der Urnenfelderkulturen in Europa, red. M. Gedl, Warszawa 1991, s. 195-215;
Dąbrowski J., Polska przed trzema tysiącami lat. Czasy kultury łużyckiej, Warszawa 2009;
Die Urnenfelderkulturen Mitteleuropas, red. E. Plesl, J. Hrala, Praha 1987 (wybrane fragmenty);
Gediga B., Zagadnienie kształtowania się cech łużyckich pól popielnicowych, /w:/ Die Anfange der Urnenfelderkulturen in Europa, red. M. Gedl, Warszawa 1991, s. 17-27;
Gediga B., Śląsk - regionalna prowincja kultury halsztackiej, /w:/ Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Europy Środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza, red. B. Gediga, W. Piotrowski, Biskupin-Wrocław 2010, s. 187-218;
Gedl M., Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Europie, Kraków 1980 (od str. 112);
Górski J., "Tarnobrzeski" wariant trzciniecko-łużyckiej zmiany kulturowej. zagadnienia problemowe, /w:/ Tarnobrzeska kultura łużycka. Źródła i interpretacje, Rzeszów 2009, red. S. Czopek, K. Trybała-Zawiślak, s. 41-52;
Lewczuk J., Latenizacja czy długie trwanie. Uwagi o przemianach kulturowych między Bałtykiem i Karpatami w ostatnich czterech wiekach p.n.e., /w:/ Między kulturą pomorską a kulturą oksywską. Przemiany kulturowe w okresie lateńskim, Gdańsk 2011, red. M. Fudziński, H. Paner, s. 45-55;
Mierzwński A., Pola popielnicowe - eschatologiczne aspekty antropomorfizacji metalurgii, /w:/ Estetyka w archeologii. Antropomorfizacje w pradziejach i starożytności, Poznań 2010, red. E. Bugaj, A. P. Kowalski, s. 93-114;
Pradzieje ziem polskich, t. 1, cz. 2: Epoka brązu i początki epoki żelaza, red. J. Kmieciński, Łódź;
Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Europy Środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza, red. B. Gediga, W. Piotrowski, Biskupin-Wrocław 2010 (wybrane fragmenty);
Weiss R.-M., Die Hallstattzeit in Europa, [w:] Hallstattzeit, red. W. Menghin, Berlin 1999, s. 7-22;
Ciesielska A., Koncepcje grup społecznych i sposoby ich badania w archeologii procesualnej, postprocesualnej i neomarksistowskiej, Przegląd Archeologiczny 49: 2001, s. 5-15;
Tymowski M., Organizacja społeczeństwa, [w:] S. Tabaczyński i in. (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań 2012, s. 770-782;
Nowak J., Rekonstrukcja organizacji społeczeństwa pradziejowych, [w:] M. Rybicka (red.), Obraz struktury społecznej w świetle źródeł archeologicznych w pradziejach i średniowieczu, Rzeszów 2011, s. 17-25;
Rysiewska T., Duże cmentarzyska jako źródło do badań nad strukturą społeczną ludności kultury łużyckiej, [w:] M. Gedl (red.), Wielkie cmentarzyska epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, Warszawa 2002, s. 39-48;
Ciesielska A., Elementy teorii społecznej w archeologii. Koncepcje grup, instytucji i struktur społecznych, Poznań 2002;
Ciesielska A., Elementy teorii społecznej w archeologii - koncepcje grup, instytucji i struktur społecznych, Folia Praehistorica Posnaniensia, X/XI: 2003, s. 344-350;
Ciesielska A., Społeczeństwa Europy pradziejowej. Podręcznik dla studentów archeologii i historii, Poznań 2011;
Ciesielska A., Pomiędzy etnicznością a regionalizmem. Uwagi metodologiczne na marginesie dyskusji o etnogenezie Słowian, Przegląd Archeologiczny 53: 2005, s. 143-152;
Minta-Tworzowska D., Archeologia wobec problematyki zmiany społecznej, [w:] B. Gediga i in. (red.), Rytm przemian kulturowych w pradziejach i średniowieczu, Biskupin-Wrocław 2012, s. 55-73;
Czopek S. Analiza mikrostrukturalna, [w:] S. Czopek i in. (red.), Cmentarzysko tarnobrzeskiej kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza w Grzęsce, pow. przeworski, Rzeszów 2016, s. 109-126;
Żychlińska J., Kobieta kultury łużyckiej w przestrzeni społecznej, Bydgoszcz 2017;
Żychlińska J., Transformacja ciała ludzkiego jako wyraz świadomości istnienia duchowości w kulturze łużyckiej, Materiały Zachodnio-Pomorskie XI: 2015, s. 33-44;
Boom H.v.d., Do kwestii etniczności kultury pomorskiej, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Aktualne problemy kultury pomorskiej, Gdańsk 2005, s. 19-25;
Boom H. v.d., Co to jest celtyckość? Zmieniające się pojęcie w archeologii, [w:] B. Gediga i in. (red.), Archeologia-Kultura-Ideologie, Wrocław-Biskupin 2004, s. 183-198;
Mamzer H., Etniczność, [w:] S. Tabaczyński i in. (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań 2012, s. 627-634;
Piotrowska D., Biskupin- ideologie-kultura, [w:] B. Gediga i in. (red.), Archeologia-Kultura-Ideologie, Wrocław-Biskupin 2004, s. 91-156;

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1201-AR1-SMEBEZ-S2 w USOSweb