Rośliny w kulturze ludów europejskich 1201-AR1-RKLE-S2

1. Problem tzw. „spadku wiązu” w Europie około 5100 C14 BP – wynik zmian naturalnych czy antropogenicznych?
2. Historia i współczesność roślin użytkowych na wybranych przykładach
3. Obrazy i malowidła naścienne jako źródło o informacji o środowisku przyrodniczym oraz gospodarce i życiu codziennym
4. Udomowienie roślin
5. Import egzotycznych przypraw i owoców w Europie od czasów Imperium Rzymskiego do Średniowiecza
6. Potencjał analizy pyłkowej i archeobotanicznej nawarstwień miejskich
7. Analiza organiki pochodzącej z dna naczyń jako źródło informacji o krajobrazie i gospodarce
8. Analiza koprolitów jako źródło informacji o diecie, krajobrazie i gospodarce
9. Rola roślin dziko rosnących w diecie i gospodarce człowieka od czasów prehistorycznych po średniowiecze

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczyciela: - udział w zajęciach 15 godzin - konsultacje z nauczycielem akademickim 3 godziny Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta: - zapoznanie się z literaturą i przygotowanie prezentacji i referatu - 15 godzin - przygotowanie do sprawdzianu pisemnego- 7 godzin

Efekty uczenia się - wiedza

Student: - W1: ma pogłębioną wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii w systemie nauk przyrodniczych; - W2: ma pogłębioną wiedzę o powiązaniach dziedzin nauki i dyscyplin naukowych właściwych dla studiowanego kierunku z innymi dziedzinami obszaru, takimi jak archeologia środowiskowa; - W3: ma wiedzę o instytucjach nauki i kultury oraz orientuje się we współczesnym życiu środowisk naukowych z obszaru archeologii środowiskowe; - W4: ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów dyscyplin przyrodniczych właściwych dla archeologii, zna procesy przyrodniczo-kulturowe zachodzące w dziejach społeczeństw prahistorycznych, antycznych i wczesnohistorycznych w Europie; - W5: zna kategorie pojęciowe i terminologię stosowane w wybranych dyscyplinach obszaru naukach przyrodniczych, zna zakres źródłowy i problemowym badań archeoprzyrodniczych w Europie.

Efekty uczenia się - umiejętności

Student: – U1: potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać i użytkować informacje z wykorzystaniem różnych źródeł i metod przyrodniczych (archeobotanicznych); – U2: posiada umiejętności badawcze pozwalające na krytyczną analizę prac innych autorów z obszaru nauk przyrodniczych, dostrzega czynniki środowiskowe i ocenia ich wpływ na kulturę społeczeństw europejskich; – U3: stosuje złożone techniki i narzędzia badawcze w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla dyscyplin przyrodniczych, charakteryzuje i ocenia wartość poznawczą palinologicznych i botanicznych wskaźników aktywności człowieka; – U4: potrafi wyszukiwać,, oceniać i użytkować informacje z wykorzystaniem różnych metod przyrodniczych; – U5: potrafi przetwarzać dane archeobotaniczne, stosując programy komputerowe oraz urządzenia i techniki multimedialne.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student: – K1: rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie i potrafi organizować proces uczenia innych osób; – K2: potrafi współdziałać i pracować w interdyscyplinarnym zespole badawczym, między innymi prowadzącym badania przyrodnicze.

Metody dydaktyczne

Wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, pokaz multimedialny, metoda problemowa

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- opis

Metody dydaktyczne poszukujące

- klasyczna metoda problemowa
- referatu

Wymagania wstępne

Podstawowa wiedza dotycząca przyrodnicza

Koordynatorzy przedmiotu

Agnieszka Noryśkiewicz

Kryteria oceniania

Na ostateczna ocenę składają się oceny cząstkowe za:
- Referat/esej (w formie pisemnej) i jego prezentacja - 12 pkt
- aktywność na zajęciach (udział w dyskusji w oparciu o tezy zaprezentowane w poszczególnych referatach) - 8 pkt
- kolokwium (10 pkt).

27,5-30 pkt ocena bardzo dobra (5); 24,5-27 pkt ocena dobra plus (4,5); 21,5-24 pkt ocena dobra (4); 18,8-21 pkt ocena dostateczna plus (3,5); 15,5-18 pkt ocena dostateczna (3).

Praktyki zawodowe

Nie dotyczy

Literatura

Allaby R. G., Peterson G. W., Merriwether D. A., Fu Y.-B. 2005. Evidence of the domestication history of flax (Linum usitatissimum L.) from genetic diversity of the sad2 locus. Theoretical and Applied Genetic, 112, 1: 58–65.
Allevato E., Russo Ermolli E., Boetto G., Di Pasquale G. 2010. Pollen-wood analysis at the Neapolis harbour site (1ste3rd century AD, southern Italy) and its archaeobotanical implications. Journal of Archaeological Science, 37: 2365–2375.
Aspöck H., Boenke N., Kofler W., Oeggl K., Picher O., Stöllner T. 2007. The Dürrnberg Miners during the iron age – New results by interdisciplinary Research. [w:] Die unteren Zehntausend - auf der Suche nach den Unterschichten der Eisenzeit. Beiträge zur Sitzung der AG Eisenzeit, Jahrestagung des West- und Süddeutschen Verbandes für Altertumsforschung, Xanten 2006. Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas 47, red. P. Trebsche, I. Balzer, C. Eggl, J. Koch, H. Nortmann, J. Wiethold, Langenweissbach: 109–126.
Badura M. 2011. Rośliny użytkowe w dawnym Gdańsku. Studium Archeobotaniczne. Wyd. UG. Gdańsk.
Behre K.-E. 1992. The history of rye cultivation in Europe. Vegetation History and Archaeobotany, 1: 141–156.
Behre K.-E. 2008. Collected seeds and fruits from herbs as prehistoric food. Vegetation History and Archaeobotany, 17: 65–73.
Bouby L., Boissinot P., Marinval P. 2011. Never Mind the Bottle. Archaeobotanical Evidence of Beer-brewing in Mediterranean France and the Consumption of Alcoholic Beverages During the 5th Century BC. Human Ecology, 39, 3: 351–360.
Britton K., Huntley J. 2010. New evidence for the consumption of barley at Romano-British military and civilian sites, from the analysis of cereal bran fragments in faecal material. Vegetation History and Archaeobotany, 20: s. 41–52
Caneva G., Bohuny L. 2003. Botanic analysis of Livia’s villa painted flora (Prima Porta, Roma), Journal of Cultural Heritage, 4: 149–155.
Clark S.H.E., Edwards K.J. 2004. Elm bark beetle in Holocene peat deposits and the northwest European elm decline. Journal of Quaternary Science, 19, 6: 525–528.
Day J. 2013. Botany meets archaeology: people and plants in the past. Journal of Experimental Botany, 64, s: 1–12.
Digerfeldt G. 1997. Reconstruction of Holocene lake-level changes in Lake Kalvsjön, southern Sweden, witch a contribution to the local palaeohydrology at the Elm Decline. Vegetation History and Archaeobotany, 6: 9–14.
Garbett G.G. The elm decline: The depletion of a resource. New Phytologist, 88: 573–585.
Greig J. 1996. Archaeobotanical and historical records compared – a new look at the taphonomy of edible and other useful plants from the 11th to the 18th centuries A.D. Corcaea, The Journal of the Environmental Archaeology, 12, 2: 211–247.
Groenman-van Waateringe W. 2012. Celtic field banks and early medieval rey cultivation. Journal of Archaeology in the low countries 4, 1: 151–158.
Hansen J. 2001. Macroscopic plant remains from Mediterranean caves and rockshelters: Avenues of interpretation. Geoarchaeology, 16, 4: 401 – 432. doi: 10.1002/gea.1010
Hejcmanova P., Stejskalova M., Hejcman M., 2013. Forage Quality of leaf-fodder from the main broad-leaved woody species and its possible consequences for the Holocene development of forest vegetation in Central Europe. Vegetation History and Archaeobotany DOI 10.1007/s00334-013-0414-2.
Horrocks M., Irwin G.J., McGlone M.S., Nichol S.L., Williams L.J. 2003. Pollen, phytoliths and diatoms in prehistoric coprolites from Kohika, Bay of Plenty, New Zealand, Journal of Archaeological Science, 30: 13–20.
Jacquat Ch. Martinoli D. 1999. Vitis vinifera L.: wild or cultivated? Study of grape pips found at Petra, Jordan; 150 B.C. – A/D. 40. Vegetation History and Archaeobotany, 8: 25–30.
Jashemski W. F. 1974. The discovery of a Market-Garden Orchard at Pompeii: The garden of the “House of the Ship Europa”. American Journal of Archaeology, 78, 1: 391–404.
Jashemski W. F. 1979. “The Garden of Hercules at Pompeii”: The discovery of commercial flower garden. American Journal of Archaeology, 83, 4: 403–411.
Karg S. 2012. Oil-rich seeds from prehistoric contexts in southern Scandinavia – reflections on archaeobotanical records of flax, hemp, gold of pleasure, and corn spurrey. Acta Palaeobotanica, 52, 1: 17–24.
Kazakova R., Pokorny P. Havrda J. Jankowska V. 2009. The potential of pollen analyses from urban deposites: multivariate statistical analyses of a data set from the medieval city of Prague, Czech Republic. Vegetation History and Archaeobotany, 18: 477–448.
Lamb H., Tompson A. 2005. Unusual mid-Holocene abundance of Ulmus in western Irland – human impact in the absence of a pathogen? The Holocene, 15, 3: 447–452.
Latałowa M. 2003. Holocen, [w:] Palinologia, red. S. Dybovej-Jachowicz, A. Sadowska, Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków: 273–299.
Larsson M. 2013. Cultivation and processing of Linum usitatissimum and camelina sativa in southern Scandinavia during the Roman Iron Age. Vegetation History and Archaeobotany, DOI 10.1007/s00334-013-0413-3.
Lister D., Jones M. 2012. Is naked barley an eastern or western crop? The combined evidence of archeobotany and genetics. Vegetation History and Archaeobotany, 22: 439–446.
Livarda A. 2011. Spicing up life in Northwestern Europe: exotic food plant imports in the Rman and medieval world. Vegetation History and Archaeobotany, 20: 143–164.
Palaeodiet. 2000. Palaeodiet in the Aegean, red. S. J. Vaughan, W .D. E. Coulson, Oxbow Monographs Series, 96.
Łuczaj J. Ł., Dumanowski J., Köhler P., Mueller-Bieniek A. 2012. The Use and Economic Value of Manna grass (Glyceria) in Poland from the Middle Ages to the Twentieth Century. Human Ecology, 40: 721–733.
Margaritis E., Jones M. 2006. Beyond cereals: crop processing and Vitis vinifera L. Ethnography, experiment and charred grape remains from Hellenistic Greece. Journal of Archaeological Science, 33: 784–805.
Moe D. Oeggl K. 2013. Palynological evidence of mead: a prehistoric drink dating back to the 3rd millennium B.C. Vegetation History and Archaeobotany, doi: 10.1007/s00334-013-0419-x.
Moser D., Allevato E., Clarke J. R., Di Pasquale D., Nelle O. 2013. Archaeobotany at Oplontis: woody remains from the Roman Villa of Poppaea (Naples, Italy), Vegetation History and Archaeobotany, 22: 397–408.
Mueller-Bieniek A. 2010. Carrot (Daucus carota L.) in Medieval Kraków (S. Poland): a cultivated form?, Journal of Archaeological Science, 37, 7: 1725–1730.
Murphy Ch., Thompson G., Fuller D. Q., 2013. Roman food refuse: urban archaeobotany in Pompeii, Regio VI, Insula 1. Vegetation History and Archaeobotany, 22: 409–419.
Parker A.G, Goudibe A.S. Andersen D.E., Robinson M.A., Bonsall C. 2002. A review of the mid-Holocene elm decline in the British Isles. Progress in Physical Geography, 26, 1: 1–45.
Peglar S. M., Birks H.J.B. 1993. The mid-Holocene Ulmus fall at Diss Mere, South-East England – disease and human impact?, Vegetetion History and Archaeobotany, 2: 61–68.
Prosch-Danielsen L. 1993. Prehistoric agriculture revealed by pollen analysis, plough-marks and sediment studies at Sola, South-wstern Norway, Vegetation History and Archaeobotany, 2: 233–244.
Rasmussen P. 1990. Leaf foddering in the earliest neolithic agriculture. Evidence from Switzerland and Denmark. Acta Archaeologica, 60: 71–86.
Regnell M. 2002. Charcoals from Uppakra as indicators of leaf Fodder. Centrality-Regionality: 105–115.
Rosso A. M. 2010. Poppy and Opium in Ancient Times: Remedy or Narcotic? Biomedicine International, 1: 81–87.
Rösch. M. 1999. Evaluation of honey residues from Iron Age hill-top sites in south western Germany. Implications for local and regional land use and vegetation dynamics”, Vegetation History and Archaeobotany, 8: 105–112
Rösch M. 2005. Pollen analysis of the contents of excavated vessels – direct archaeobotanical evidence of beverages, Vegetation History and Archaeobotany, 14: 179–188.
Rösch M. 2008. New aspects of agriculture and diet of the early medieval period in central Europe: waterlogged plant material from sites in south-western Germany,
Vegetation History and Archaeobotany, 17, Supp. 1: 225–238.
Samuel D. 1996. Investigation of Ancient Egyptian baking and brewing methods by correlative microscopy. Science, 273: 488–490.
Samuel D. 2002. Bread in archaeology. Civilisations, 49: 27–36.
Sillasoo Ü. 2006. Medieval plant depictions as a source for archaeobotanical research. Vegetation History and Archaeobotany, 16: 61–70.
Troels-Smith J. 1960. Ivy, mistletoe and elm. Climate Indicators - Fogger Plants Geological Survey of Denmark. IV. Series, Vol. 4. No. 4: 13–17.
Valamoti S. M. 2002. Investigating the Prehistoric Bread of Northern Greece: The archaeobotanical evidence forthe Neolithic and the Bronze Age, Civilisations, nr 49: 49–66.
Valamoti S. M. 2009. Plant food ingredients and ‘recipes’ from prehistoric Greece: the archaeobotanical evidence, [w:] Plant and Culture: seeds of the cultural heritage of Europe, red. J.-P.Morel, A. M. Mercuri, Centro Universitario Europeo per i Beni Culturali Ravello, Bari, Edipuglia: 25–38.
Valamoti S. M., Mangafa M., Koukouli-Chrysanthaki, Malamidou D. 2007. Grape-pressings from northern Greece: the earliest wine in the Aegean. Antiquity, t. 81: 54–61.
van der Veen M., Livarda A., Hill A. 2008. New plant foods in Roman Britain – dispersal and social access, Environmental Archaeology, 13, 1: 11–36.
Zemanek A., Zemanek B., Klepacki P., Madeja J. 2009. The poppy (Papaver) in old Polish botanical literature and culture, [w:] Plant and Culture: seeds of the cultural heritage of Europe, red. J.-P.Morel, A. M. Mercuri, Centro Universitario Europeo per i Beni Culturali Ravello, Bari, Edipuglia: 217–226.
Zeder M. A., Bradley D. G., Emshwiller E., Smith B. D. 2006. Documenting domestication. New genetic and archaeological paradigmats. University of California Press. Berkely, Los Angeles, London.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1201-AR1-RKLE-S2 w USOSweb