Prowadzony w cyklach: 2023/24Z, 2024/25L

Kod ISCED: 0222

Punkty ECTS: 2,5

Język: polski

Organizowany przez: Instytut Archeologii (dla: Wydział Nauk Historycznych)

Czas i przestrzeń w interpretacjach badaczy epok metali 1201-APR-CPIBEM-S1

Zagadnienia wstępne: Miejsce kategorii czasu i przestrzeni w humanistyce, naukach historycznych i archeologii;
1. Przestrzeń:
1.1 Hermeneutyka przestrzeni
1.2 Kategoria przestrzeni w tradycyjnej archeologii
1.3 Kategoria przestrzeni w archeologiach poza historyczno-kulturowych
1. 4 Kategoria przestrzeni w geografii (humanistycznej (geografii człowieka) jako propozycja dla archeologii kontekstualnych i postkontekstualnych
2. Czas:
2.1 Koncepcje i rodzaje czasu (chronometria, chronografia, chronologia, chronozofia)
2.2 Problem chronologii i periodyzacji w archeologii pradziejowej
2.3 Ku archeologii czasu; perspektywa przyszłych ujęć problemowych w archeologii pradziejowej epok metali

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczyciela: 30 godz. udział w laboratoriach: 15 godz. udział w wykładzie: 15 godz. konsultacje z nauczycielem akademickim – 5 godz. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta: czytanie literatury: 10 godz. przygotowanie referatu – 5 godz.; przygotowanie do sprawdzianu: 10 godz. Łącznie: 60 godz. (2, 5 punkty ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

– zna zagadnienia terminologiczne, metodologiczne i metodyczne z zakresu archeologii pradziejowej (K_W02); – ma wiedzę na temat „szkół archeologicznych” w zakresie badań osadniczych i kulturoznawczych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na kategorie czasu i przestrzeni (K_W03); – zna podstawy taksonomiczne dla periodyzacyjno-chronologicznego wyróżnienia źródeł oraz kultur młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza z terenu Europy (K_W12).

Efekty uczenia się - umiejętności

– umie krytycznie ocenić realną i potencjalną wartość poznawczą źródeł archeologicznych w procesie ich interpretacji (K_U01); – potrafi wskazać miejsce dociekań prahistorycznych w strukturze poznania humanistycznego odnośnie kategorii czasu i przestrzeni (K_U02); – ma umiejętności w zakresie zastosowania metodologii badań pradziejowego osadnictwa oraz archeologii krajobrazu (K_U03).

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

– potrafi wskazać podstawowe priorytety badawcze, odnoszące się do archeologii osadnictwa, archeologii krajobrazu oraz chronostratygrafi, w myśl których rozumie konieczność współpracy interdyscyplinarnej (K_K03); – ma świadomość konieczności stosowania obowiązujących obecnie procedur badawczych odnośnie badania procesów trwania i zmiany kultur w zgodzie ze współczesną myślą humanistyczną (K_K05); Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach; dyskusja w oparciu o literaturę; sprawdzian ustny. – zdaje sobie sprawę z konieczności ograniczeń poznawczych, mając tym samym na względzie przyszły postęp metodologiczny i metodyczny archeologii pradziejowej (K_K10).

Metody dydaktyczne

W części wykładowej prezentowane treści połączone z wizualizacją poszczególnych zagadnień problemowych; w trakcie wykładu rozmowa/konwersacja odnośnie kwestii szczegółowych. W części laboratoryjnej prezentacje referatów i dyskusja nt. poszczególnych zagadnień traktowanych jako komentarz/dopełnienie treści wykładowych;

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład problemowy
- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące

- laboratoryjna
- referatu

Rodzaj przedmiotu

przedmiot fakultatywny

Wymagania wstępne

Przygotowanie dydaktyczne na poziomie zaliczonych zajęć z archeologii powszechnej i Polski w zakresie młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza.

Koordynatorzy przedmiotu

Jacek Gackowski

Kryteria oceniania

Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach; dyskusja w oparciu o literaturę; referat pisemny; sprawdzian ustny;

Praktyki zawodowe

nie przewiduje się

Literatura

Archeologia przestrzeni. Metody i wyniki badań struktur osadniczych w dorzeczach górnej Łaby i Wisły, J. Kozłowski, E. Neustupny (red.), Kraków 2001 (wybane fragmenty);

Ashmore W., Sharer R.J., Odkrywanie przeszłości. Wprowadzenie do archeologii, Kraków 2008 (wybrane fragmenty);

Baron J., Przestrzenna organizacja osad ludności kultury łużyckiej na przykładzie stanowiska w Polwicy, pow. wrocławski., Wrocław 2005;

Blajer W., Uwagi o lokalizacji cmentarzysk grupy tarnobrzeskiej kultury łużyckiej na obszarze lessowego Pogórza Rzeszowskiego, [w:] W. Dzieduszycki (red.), Opuscula Archaeologica Opera dedicata in Professoren Thadaeo Malinowski, Zielona Góra 2007, 39-49;

Boom H. v.d., Ceramika jako nośnik znaczenia: rozważania nad zdobnictwem ceramiki, [w:] B. Gediga, D. Piotrowska (red.), Kultura symboliczna kręgu pól popielnicowych epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, Warszawa 2000, 183-200;

Boom H. v.d., Z badań nad ceramiką zdobioną z wczesnej epoki żelaza w Niemczech południowo-zachodnich, [w:] B. Gediga i in. (red.), Sztuka epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, Wrocław-Biskupin 2001, 337-352;

Chmurzyński J.A., Wierciński M., Czas i trwanie, [w:] S. Tabaczyński i in. (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań 2012, 551-563;

Czopek S., Analiza mikrostrukturalna, [w:] S. Czopek i in., Cmentarzysko tarnobrzeskiej kultury łużyckiej w Grzęsce, pow. przeworski, Rzeszów 2016, 109-126;

Czopek S., Cmentarzyska jako element regionalnej struktury osadniczej na przykładzie nekropoli tarnobrzeskiej kultury łużyckiej, Przegląd Archeologiczny 53, 2005, 53-85;

Domańska E. (red.), Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, Poznań 2010 (wybrane fragmenty);

Dąbrowski J., Na styku kultur. Specyfika metali epoki brązu w północnej Polsce, Pomorania Antiqua 20, 2005, 73-95;

Gralak T., Analiza metrologiczna reliktów zabudowy drwnianej grodu ludności kultury łużyckiej w Biskupinie, V Sprawozdanie Biskupińskie, 2017, 355-368;

Iwaniszewski S., Archeologia czasu, [w:] S. Tabaczyński i in. (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań 2012, 273-283;

Iwaniszewski S., Archeologia krajobrazu, [w:] S. Tabaczyński i in. (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań 2012, 284-291;

Jałowiecki B., Znaczenie przestrzeni, Studia Socjologiczne, Nr 1-2, (120-121), 1991, 51-67;

Jankuhn H., Wstęp do archeologii osadnictwa, Poznań 2004;

Johnson M., Teoria archeologii. Wprowadzenie, Kraków 2013 (wybrane fragmenty);

Kobyliński Z., Koncepcja "terytorium eksploatowanego przez osadę" w archeologii brytyjskiej i jej implikacje badawcze, Archeologia Polski 31, 1986, 7-30;

Kopiasz J., Próba omówienia zagadnień socjotopograficznych w kontekście analiz statystycznych wybranej ceramiki "luksusowej" na przykładzie dwóch stanowisk z okresu ha C: Milejowice 19 i Stary Śleszów 17, pow. Wrocław, [w:] L. Bakalarska (red.), Materiały z Konferencji Konserwatorstwa Archeologicznego, Warszawa 2007, 104-111;

Kwapiński M., Przestrzeń cmentarzyska jako struktura wyobrażenia zbiorowego, Pomorania Antiqua 18, 2001, 49-72;

Lisowski A., Koncepcje przestrzeni w geografii człowieka, Warszawa 2003;

Maciejewski M., Miejsca zatapiania metali jako element krajobrazu kulturowego..., FAP 53, 2018, 105-119;

Mamzer H., Archeologia i dyskurs, Poznań 2004 (wybrane fragmenty);

Mamzer H., O antropomorfizacji dziejów, [w:] E. Bugaj, A.P. Kowalski (red.), Estetyka w archeologii. Antropomorfizacje w pradziejach i starożytności, Poznań 2010, 115-135;

Mierzwiński A., Funkcja grodów ludności kultury łużyckiej w świetle badań tych obiektów na Śląsku, [w:] B. Gediga (red.), Studia nad grodami epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, Wrocław 1989, 185-207;

Niedziółka K., Zastosowanie analiz przestrzennych oraz narzędzi GIS w badaniach osadniczych..., Gdańskie Studia Archeologiczne Nr 6, 2016, 9-30;

Ostoja-Zagórski J., Refleksje na temat czasu i przestrzeni w badaniach archeologicznych, KHKM 37, Nr 1, 1989, 163-173;

Ostoja-Zagórski J., Transgresja przestrzeni w pradziejach – aspekt teoretyczny, [w:] Rola człowieka prehistorycznego w przemianach środowiska przyrodniczego, Sosnowiec 1998, 31-33;

Parkes C. M., Przemijanie w kulturach, Warszawa 2001;

Pomian K., Porządek czasu, Gdańsk 2014 (wybrane fragmenty);

Przybyła M.S., Blajer W., Struktury osadnicze w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza na obszarze podkarpackiej wysoczyzny lessowej między Wisłokiem i Sanem, Kraków 2008 (wybrane fragmenty);

Rączkowski W., Metody w archeologii, [w:] S. Tabaczyński i in. (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań 2012, 393-3951;

Szkice z antropologii ogólnej, J. Piontek (red.), Poznań 1988 (wybrane fragmenty);

Rączkowski W., Metody w archeologii (tylko fragment dot. metod ustalania chronologii), [w:] S. Tabaczyński i in. (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań 2012, 393-395;

Tilley C., A Phenomenology of Landscape, Oxford 1994;

Werner W., Kult początków. Historyczne zmaganie z czasem, religią i genezą, Poznań 2004 (wybrane fragmenty);

Whitrow G. J., Czas w dziejach. Poglądy na czas od pradziejów po dzień dzisiejszy, Warszawa 2004;

Woźny J., Sakralny krajobraz w wierzeniach społeczeństw epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, [w:] M. Mogielnicka-Urban (red.), Opera ex aere..., Warszawa 2008, 257-264;

Woźny J., Symbolika przestrzeni miejsc grzebalnych w czasach ciałopalenia zwłok na ziemiach polskich (od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego), Bydgoszcz 2000 (wybrane fragmenty;

Woźny J., W poszukiwaniu wzorów narratywizacji przestrzeni cmentarzysk ciałopalnych w polskiej archeologii, [w:] B. Gediga, D. Piotrowska (red.), Kultura symboliczna kręgu pól popielnicowych epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, Warszawa 2000, 55-72;

Woźny J., Wstęp do hermeneutyki przestrzeni w archeologii, [w:] S. Kukawka (red.), Szkice Prahistoryczne. Żródła-Metody-Interpretacje, Toruń 1999, 43-64;

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1201-APR-CPIBEM-S1 w USOSweb