Architektura drewniana wczesnego średniowiecza 1201-AAR-ADWS-S1

Drewno stanowiło we wczesnym średniowieczu główny, a niekiedy wyłączny materiał budowlany. Zajęcia rozpoczną się od omówienia właściwości drewna, cech fizycznych i chemicznych poszczególnych gatunków drzew. Omówiony zostanie równie ż zestaw narzędzi technik służących obróbce drewna. Kolejne tematy będą dotyczyć będą architektury drewnianej z tego okresu, z czym wiąże się omówienie technik budowlanych służących do wznoszenia budynków mieszkalnych oraz konstrukcji obronnych grodów. Nieodłącznym elementem zabudowy wczesnośredniowiecznych osiedli otwartych – zarówno typu wiejskiego, jak i wczesnych miast, a także osiedli obronnych jest ich infrastruktura komunikacyjna, w tym sieć drożna, przeprawy mostowe, groble. Uzupełnieniem wiedzy dotyczącej urządzeń mieszkalno-gospodarczych osiedli są również elementy sieci wodno-kanalizacyjnej, w szczególności studnie, do budowy których niezbędne było drewno.
Oprócz architektury drewnianej związanej z zabudową osiedli wiejskich i ośrodków wczesnomiejskich oraz grodów treścią zajęć będą konstrukcje drewniane o specjalnym przeznaczeniu, zarówno świeckim jak i sakralnym (budynki pałacowe, hale kultowe, wczesne kościoły), a także stanowiący odrębny rodzaj architektury konstrukcje grobowe – naziemne (kurhanowe, tzw. domy zmarłych) oraz wziemne (w tym komory grobowe).

W cyklu 2022/23L:

Drewno stanowiło we wczesnym średniowieczu główny, a niekiedy wyłączny materiał budowlany. Konstruowano z niego domy, budynki gospodarcze, mosty, drogi i przeprawy wodne oraz wykonywano infrastrukturę związaną z zabezpieczeniem osiedli w wodę pitną i odprowadzaniem nieczystości. Celem zajęć jest zatem przedstawienie na konkretnych przykładach wczesnośredniowiecznych konstrukcji budowlanych służących różnym celom, składających się na infrastrukturę mieszkalną, gospodarczą i komunikacyjną ówczesnych osiedli. Oprócz konstrukcji technicznych o walorach przede wszystkim użytkowych omówione zostaną również konstrukcje drewniane stosowane do budowy obiektów o przeznaczeniu specjalnym (hale, palatia) czy sakralnym (świątynie i kościoły) oraz sepulkralnym (konstrukcje grobowe. Oprócz architektury drewnianej związanej z zabudową osiedli wiejskich i ośrodków wczesnomiejskich oraz grodów treścią zajęć będą konstrukcje drewniane o charakterze obronnym – w tym wznoszone z wykorzystaniem surowca drzewnego wały grodów i ich elementy składowe, np. bramy. Na zajęciach będą omówione również narzędzia służące do obróbki drewna, a także wykorzystywany w budownictwie surowiec i jego rodzaje.

W cyklu 2023/24L:

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczyciela: - udział w wykładach - 15 godzin Godziny poświęcone na pracę indywidualną studenta: - czytanie literatury - 15 godzin - przygotowanie do sprawdzianu - 15 godzin Razem 45 godzin (1,5 pkt ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

-W1: zna właściwości surowca drewnianego, narzędzia, których używano przy obróbce drewna oraz zawody z tym związane; -W2: zna podstawowe techniki budowy domostw wziemnych i naziemnych; -W3: wie jak zmieniały się wyglądy domów drewnianych, jak były rozplanowane, w jakiej konstrukcji je wnoszono, z jakiego materiału i przy użyciu jakich narzędzi; -W4: zna zasięgi występowania określonych form budynków we wczesnym średniowieczu na obszarze Słowiańszczyzny i w strefie nadbałtyckiej; -W5: zna techniki budowy wałów grodów słowiańskich; -W6: wie jak wyglądała konstrukcja wałów głównych grodów z ziem polskich; -W7: wie jak wyglądała infrastruktura wczesnych miast: drogi, studnie, wodociągi itp.; -W8: wie jak budowano we wczesnym średniowieczu mosty na terenie Słowiańszczyzny.

Efekty uczenia się - umiejętności

-U1:potrafi wymienić podstawowe techniki budowy domów; -U2: zna zasady konstrukcji dachów i ścian budynków wczesnośredniowiecznych; -U3: potrafi wymienić główne techniki konstrukcji wałów obronnych; -U4: umie wskazać zasięgi stosowania określonych rodzajów technik budowlanych w architekturze drewnianej; -U5: umie opisać rozplanowanie zabudowy drewnianej wczesnych miast; -U6: potrafi omówić techniki budowy mostów we wczesnym średniowieczu.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

-K1: docenia potrzebę uczenia się i zdobywania wiedzy; -K2: wykazuje niezależność i samodzielność w myśleniu, rozumiejąc i szanując prawo innych osób do tego samego; -K3: potrafi współdziałać i pracować w interdyscyplinarnym zespole badawczym, w tym prowadzącym badania przyrodnicze; -K4: umie odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego zadania.

Metody dydaktyczne

Metoda dydaktyczna podająca: wykład informacyjny (konwencjonalny połączony z prezentacjami multimedialnymi

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- pogadanka

Wymagania wstępne

Znajomość podstawowych zagadnień dotyczących historii średniowiecza, w szczególności historii kultury materialnej wczesnego średniowiecza.

Koordynatorzy przedmiotu

Jacek Bojarski

Kryteria oceniania

• zdanie egzaminu na ocenę pozytywną

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

R. Barnycz-Gupieniec R. 1974. Drewniane budownictwo mieszkalne w Gdańsku w X-XIII wieku, [w:] Gdańsk wczesnośredniowieczny, t. 8, Gdańsk.
Barnycz-Gupieniec R. 1984. Mieszkalne budownictwo drewniane w strefie nadbałtyckiej we wczesnym średniowieczu, Acta Univ. Lodz. 1984.
Barnycz-Gupieniec R. 2000. Studia nad drewnianym budownictwem wczesnośredniowiecznej Polski na tle porównawczym, Łowicz.
Biermann F. 2001. Die Brunnen des 7./8-11./12. Jahrhunderts bei den nördlichen Westslawen (Polen Und Ostdeutschland), EAZ, t. 42: 2001.
Biermann F. 2010. Slawenzeitliche Kirchen im nordostdeutschen Gebiet, [w:] Frühmittelalterliche Kirchen als archäologische und historische Quelle. Internationale Tagungen in Mikulčice VIII, Brno, s. 331–343.
Bleile R. 1998. Slawische Brücken in Mecklenburg-Vorpommern. Der Begriff `Brücke´– Quellen und Forschungsgeschichte, Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpomern, t. 46, s. 127-169.
Brisbone M., Makarov N., Nosov E. 2012. The Archeology of Medieval Novgorod in Context. Sudies in Centre/Periphery Relations, Oxford UK.
Bukowska – Gedigowa J., Gediga B. 1986. Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu, [w:] Polskie Badania Archeologiczne, t. 25, Wrocław.
Chmielowska A., Marosik P. 1989. Wczesnośredniowieczne budownictwo obronne między Prosną i Pilicą, Warszawa-Łódź.
Chudziak W., Kaźmierczak R., Niegowsk J. 2011. Podwodne dziedzictwo archeologiczne Polski, Toruń 2011.
Dzieduszycka B. 1977. Ze studiów nad wczesnośredniowiecznymi technikami budownictwa obronnego. Umocnienia wczesnośredniowiecznego Kaszowa w województwie wrocławskim, Slavia Antiqua, t. 24, s. 73-118.
Gediga B. 1972. Badania wykopaliskowe na Ostrówku w Opolu w 1968 i 1969 roku oraz omówienie najważniejszych wyników ukończonych prac, Sprawozdania Archeologiczne, t. 24.
Grygiel R. 2014. Początki Łęczycy, T.1, Łódź.
Hensel W. 1987. Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Warszawa, ss. 233-250, 393-525.
Kaźmierczyk J. 1969. Budownictwo mieszkalne z drewna z VI-XIII wieku na obszarze Śląska, AP, t. 14, s. 167-214.
Kobyliński Z.1988. Struktury osadnicze na ziemiach polskich u schyłku starożytności i na początku wczesnego średniowiecza, Wrocław 1988.
Kola A., Wilke G. (red.) 2000. Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim. Tom I:Mosty traktu gnieźnieńskiego, Lednica-Toruń.
Kola A., Wilke G. (red.) 2014. Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim. Tom II: Mosty traktu poznańskiego, Poznań.
H. Kóćka-Krenz H. (red.) 2013. Poznań we wczesnym średniowieczu. T. 8, Poznań.
Mikołajczyk G. 1972. Początki Gniezna, Warszawa-Poznań.
Moszyński K. 1967. Kultura ludowa Słowian. Kultura materialna, Warszawa.
Krzysik F. 1978. Nauka o drewnie, Warszawa 1978.
Kubiak M., Laurow Z. 1994. Surowiec drzewny, Warszawa.
Poleski J. 2004. Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków.
Podwińska Z. 1978. Drewno, [w:] Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 1, s. 131-146.
Rappaport P.A. 1975. Drevnerusskije żyliszcze, Moskva 1975.
Schuldt E. 1984. Behren-Lübchin. Eine spatslawische Burganlage in Mecklenburg, Berlin.
Stanisławski B. 2009/2010. Budownictwo wczesnośredniowiecznego Wolina –
próba reinterpretacji, Materiały zachodniopomorskie. Nowa Seria
t. VI/VII:, z. 1: Archeologia, s. 223-268.
Szulta W. 2008. Przeprawy mostowe na ziemiach polskich w średniowieczu, Toruń.
Słota W. 2006. Wczesnośredniowieczne studnie czerpalne z terenu Polski, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, t. 27.
Słupecki L. 1994. Problem słowiańskich świątyń, Slavia Antiqua, t. 35, s. 48-60, 1994.
Šalkovský P. 2001. Hüuser in der frühmittelaterlichen slawischen Welt, [w:] Archaeologica Slovaca Monographie, t. 6, red. A. Ruttkay, Nitra.
Tłoczek I. 1980. Polskie budownictwo drewniane, Wrocław.
Wierzbicki R. Konstrukcja i funkcjonowanie wodociągów Krakowa do połowy XVII wieku, Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, z. 28, s. 177-192.
Wilke G. 2011. Najstarsze mosty zachodniosłowiańskie z międzyrzecza Łaby i Odry (VIII-X/XI w.), AUNC, Archeologia 31 – Archeologia Podwodna 6, s. 57-125.
Zoll-Adamikowa H. 1978, 1979. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian z terenu Polski, cz. 1-2, Wrocław.

W cyklu 2022/23L:

• R. Barnycz-Gupieniec, Drewniane budownictwo mieszkalne w Gdańsku w X-XIII wieku, [w:] Gdańsk wczesnośredniowieczny, t. 8, Prace Komisji Archeologicznej, Gdańsk 1974.
• R. Barnycz-Gupieniec, Mieszkalne budownictwo drewniane w strefie nadbałtyckiej we wczesnym średniowieczu, Acta Univ. Lodz., 1984.
• R. Barnycz-Gupieniec, Studia nad drewnianym budownictwem wczesnośredniowiecznej Polski na tle porównawczym, Łowicz 2000.
• F. Biermann, Die Brunnen des 7./8-11./12. Jahrhunderts bei den nördlichen Westslawen (Polen Und Ostdeutschland), EAZ, t. 42: 2001.
• R. Bleile, Slawische Brücken in Mecklenburg-Vorpommern. Der Begriff `Brücke´ - Quellen und Forschungsgeschichte, Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpomern, t. 46, s. 127-169, 1998
• Brisbone M., Makarov N., Nosov E., The Archeology of Medieval Novgorod in Context. Sudies in Centre/Periphery Relations, Oxford UK 2012.
• Bukowska – Gedigowa J., Gediga B., Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu, Polskie Badania Archeologiczne, t. 25, Wrocław 1986.
• A. Chmielowska, P. Marosik, Wczesnośredniowieczne budownictwo obronne między Prosną i Pilicą, Warszawa-Łódź 1989.
• W. Chudziak, R. Kaźmierczak, J. Niegowski, Podwodne dziedzictwo archeologiczne Polski. Katalog stanowisk (badania 2006-2009), Toruń 2011.
• W. Chudziak, R. Kaźmierczak, J. Niegowski, Podwodne dziedzictwo archeologiczne Polski. Katalog stanowisk (badania 2011-2015), Toruń 2016.
• W. Chudziak, W kwestii budownictwa Słowian na Niżu Polskim w VI-VII w., AP, t. 33, z. 1, s. 193-203.
• Z. Dmochowski, 1937, Ze studiów nad poleskim budownictwem drzewnym, Biuletyn Historji Sztuki i Kultury, nr 2, s. 164-220.
• B. Gediga, Badania wykopaliskowe na Ostrówku w Opolu w 1968 i 1969 roku oraz omówienie najważniejszych wyników ukończonych prac, Sprawozdania Archeologiczne, t. 24, 1972.
• R. Grygiel, Początki Łęczycy, T.1, Łódź 2014.
• W. Hensel, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Warszawa 1987, ss. 233-250, 393-525.
• A. Janowski, Groby komorowe w Europie środkowo-wschodniej. Problemy wybrane, Szczecin 2015.
• J. Kaźmierczyk, Budownictwo mieszkalne z drewna z VI-XIII wieku na obszarze Śląska, AP, t. 14, s. 167-214, 1969.
• Z. Kobyliński, Struktury osadnicze na ziemiach polskich u schyłku starożytności i na początku wczesnego średniowiecza, Wrocław 1988.
• Kola A., Wilke G. (red.), Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim. Tom II: Mosty traktu poznańskiego, Poznań.
• H. Kóćka-Krenz (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu. T. 8, Poznań 2013.
• Z. Kurnatowska (red.), Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, Tom I: Mosty Traktu Gnieźnieńskiego, Poznań 2000.
• G. Mikołajczyk, Początki Gniezna, Warszawa-Poznań 1972.
• K. Moszyński, Kultura ludowa Słowian. Kultura materialna, Warszawa 1967.
• F. Krzysik, Nauka o drewnie, Warszawa 1978.
• M. Kubiak, Z. Laurow, Surowiec drzewny, Warszawa 1994.
• P. Pawlak, Formy wykorzystania surowca drzewnego w obrządku pogrzebowym na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku "szkieletowym” w Poznaniu-Śródce – przykłady i próby interpretacji, Przegląd Archeologiczny, t. 47, s. 115-139.
• J. Poleski, Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków 2004.
• Z. Podwińska, Drewno, [w:] Historia kultury materialnej Polski w zarysie, red. Hensel, Podwińska, t. 1, s. 131-146.
• P.A. Rappaport, Drevnerusskije żyliszcze, Moskva 1975.
• E. Schuldt, Behren-Lübchin. Eine spatslawische Burganlage in Mecklenburg, Berlin 1984.
• V. Stawska, J. Bojarski, W. Chudziak, Rodzaje grobów i ich konstrukcje wewnętrzne, [w:] Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4), MSL, t. 5, red. W. Chudziak, s. 55-66.
• W. Szulta, Przeprawy mostowe na ziemiach polskich w średniowieczu, Toruń 2008
• W. Słota, Wczesnośredniowieczne studnie czerpalne z terenu Polski, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, t. 27: 2006.
• L. Słupecki, Problem słowiańskich świątyń, Slavia Antiqua, t. 35, s. 48-60, 1994.
• P. Šalkovský, 2001, Šalkovsky P., Hüuser in der frühmittelaterlichen slawischen Welt, [w:] Archaeologica Slovaca Monographie, t. 6, red. A. Ruttkay, Nitra 2001.
• G. Wilke, Najstarsze mosty zachodniosłowiańskie z międzyrzecza Łaby i Odry (VIII-X/XI w.), AUNC, Archeologia 31 – Archeologia Podwodna 6, s. 57-125.
• H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian z terenu Polski, cz. 1-2, Wrocław 1978, 1979.

W cyklu 2023/24L:

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1201-AAR-ADWS-S1 w USOSweb