Grecka kolonizacja i rzymska ekspansja
1201-AA-GKRE-S1
W trakcie zajęć studentom zostanie przedstawiona wiedza na temat procesu kształtowania się poleis greckich. Pogłębione zostaną zagadnienia obejmującą terminologię dotyczącą procesu zakładania miast greckich. Przeanalizowane zostaną walory środowiskowe (dogodność terenu pod uprawę, surowce naturalne) lub geograficzne (łatwość komunikacji morskiej lub lądowej) wpływające na dynamiczny rozwój miast greckich. Przedstawione zostaną zależności pomiędzy uwarunkowaniami komunikacyjnymi (warunki żeglugi) oraz dogodnością obszaru dla wzniesienia osady lub miasta na danym odcinku wybrzeżu Morza Śródziemnego i Czarnego. Szczegółowo zostanie przedstawiony system zależności pomiędzy miastem greckim (polis) a jego zapleczem gospodarczym (chora). Ukazane zostaną różne sposoby wykorzystania zasobów środowiska naturalnego (uprawa zboża, winogron, oliwek a także rybołówstwo i hodowla bydła) jako czynników budujących potencjał gospodarczy największych ośrodków Greckich. W takcie zajęć zostaną przedstawione metody oceny potencjału gospodarczego danego obszaru (np. Attyka) oraz znaczenie tego potencjału dla rozwoju politycznego danego ośrodka (Związek Morski, handel dalekosiężny z Egiptem lub Morzem Czarnym). Rozpoznane zostaną także sposoby eksploatacji i wykorzystania surowców naturalnych jak miedź, cyna, żelazo, srebro i marmur. W tym kontekście zostanie przeanalizowany proces rozwoju osadnictwa greckiego na obszarach szczególnie istotnych ze względu na posiadane zasoby naturalne; scharakteryzowane zostaną także kontakty nowej ludności greckiej z przedstawicielami ludów zamieszkujących zasiedlane przez Greków tereny (Fenicjanami, Etruskami, plemionami italskimi, Trakami, Scytami, Persami).
Rola świata środziemnomorskiego oraz szeroko pojętego Wschodu w świecie starożytnym wydaje się być powszechnie znana. Sama znajomość dziejów obu regionów oparta jest w dużej mierze na efektach prac wykopaliskowych. Archeologia stworzyła możliwość poznania i rozwiązania, a przynajmniej lepszego zrozumienia, szeregu węzłowych problemów w dziejach. Wydarzenia doby starożytnej leżą u podstaw współczesnej Europy. W trakcie realizowanych zajęć zostaną poruszone zagadnienia dotyczące spuścizny starożytnego Rzymu w kształtowaniu się oblicza kultury europejskiej. Przedstawione zostaną źródła archeologiczne odnoszące się do obszarów prowincji zachodnich i północnych. W tym kontekście zostaną omówione zagadnienia związane z wprowadzaniem kultury rzymskiej zarówno w sferze symbolicznej jak i materialnej na tereny wcześniej nie objęte wpływami cywilizacji śródziemnomorskiej. W przypadku prowincji wschodnich jest to obszar świata starożytnego o wyraźnym rycie wielokulturowości opartej na wielowiekowej spuściźnie kultur bliskiego wschodu z wyraźnie czytelnym rysem hellenistycznym. Połączenie tradycji greckich z kulturą rzymską stworzyło najbardziej bogaty model kultury prowincjonalnorzymskiej.
Całkowity nakład pracy studenta
Wykład
Godziny realizowane z udziałem nauczycieli:
– udział w wykładzie– 15 godz.
Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta:
– czytanie literatury – 15 godz.
– przygotowanie do sprawdzianu ustnego– 15 godz.
Łącznie: 45 godz. (1.5 punkty ETCS)
Laboratorium
Godziny realizowane z udziałem nauczycieli:
– udział w laboratorium– 15 godz.
Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta:
– czytanie literatury – 15 godz.
– przygotowanie do sprawdzianu pisemnego – 15 godz.
Łącznie: 45 godz. (1.5 punkty ETCS)
Łącznie: 90 godz. (3 punkty ECTS)
Efekty uczenia się - wiedza
– ma pogłębioną wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii w systemie nauk oraz o jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej (K_W01)
– zna terminologię stosowaną na gruncie archeologii, w tym zwłaszcza nauk pokrewnych – historycznych i antropologii kulturowej (K_W02)
– ma uporządkowaną, pogłębioną wiedzę obejmującą terminologię, teorię i metodologię z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla archeologii antycznej (K_W03)
– ma uporządkowaną, pogłębioną wiedzę prowadzącą do specjalizacji, a także szczegółową wiedzę z zakresu archeologii antycznej (K_W04)
– ma pogłębioną wiedzę o powiązaniach dziedzin nauki i dyscyplin naukowych właściwych dla studiowanego kierunku z innymi dziedzinami obszaru albo obszarów, które składają się na studiowany kierunek, takich jak: archeologia środowiskowa (bioarcheologia), archeologia podwodna, archeologia architektury (K_W05)
– ma szczegółową wiedzę o ośrodkach i szkołach badawczych obejmujących wybrane obszary dziedzin nauki i dyscyplin naukowych stosowanych na gruncie archeologii, a także ma wiedzę o ich dokonaniach (K_W06)
– posiada wiedzę na temat metod analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwych dla wybranych tradycji, teorii lub szkół badawczych w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz odpowiednich dla studiowanego kierunku (K_W07)
– ma ugruntowaną wiedzę z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego (K_W09)
– zna metody badawcze i narzędzia warsztatu archeologa oraz metody upowszechniania wiedzy archeologicznej (K_W11)
– posiada wiedzę pozwalającą na analizę i interpretację źródeł archeologicznych oraz innych wytworów kulturowych człowieka, przydatnych dla poznania danej epoki w dziejach ludzkości (K_W12)
– ma wiedzę dotyczącą zastosowania języka ojczyste-go i nowożytnego języka obcego w tworzeniu dojrzałych tekstów naukowych i popularno-naukowych (K_W13)
– ma podstawową wiedzę dotyczącą prac technicznych w trakcie badań archeologicznych i prac inwentaryzacyjno-laboratoryjnych (K_W16)
– ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów dyscyplin przyrodniczych właściwych dla archeologii (K_W17)
– zna kategorie pojęciowe i terminologię stosowane w wybranych dyscyplinach obszaru naukach przyrodniczych (K_W18)
Efekty uczenia się - umiejętności
– potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje z wykorzystaniem różnych źródeł i metod oraz formułować na tej pod-stawie krytyczne sądy (K_U01)
– posiada umiejętności badawcze obejmujące krytyczną analizę prac innych autorów, syntezę różnych idei i poglądów, dobór metod i narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników, pozwalające na rozwiązywanie złożonych problemów w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych właściwych dla studiowanego kierunku (K_U02)
– umie samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać umiejętności badawcze oraz podejmować samodzielnie działania zmierzające do rozwijania zdolności i kierowania własną karierą zawodową (K_U03)
– posiada umiejętności integrowania wiedzy z różnych dyscyplin w zakresie nauk humanistycznych oraz innych (w szczególności przyrodniczych), z których dyscypliny są integralną częścią archeologii bądź z nią współpracują (K_U04)
– potrafi przeprowadzić krytyczną analizę różnych rodzajów wytworów kultury, określać ich treść i znaczenie, w tym przynależność chronologiczno-kulturową oraz funkcję, wskazać możliwości odmiennych interpretacji właściwych dla studiowanej dyscypliny, stosując oryginalne podejścia uwzględniające nowe osiągnięcia archeologii wraz z zastosowaniem złożonych metod (K_U05)
– posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem własnych poglądów oraz poglądów innych autorów, formułowania wniosków oraz tworzenia syntetycznych podsumowań (K_U06)
– posiada umiejętność formułowania opinii krytycznych o wytworach kultury na podstawie wiedzy naukowej i doświadczenia oraz umiejętność prezentacji opracowań syntetycznych w różnych formach i w różnych mediach (K_U07)
– posiada pogłębione umiejętności poprawnego redagowania, komentowania i opatrywania przypisami konstruowanych tekstów, zgodnie z kanonami przyjętymi w różnych dziedzinach nauk historycznych i obszarów, z których czerpie archeologia (K_U09)
– posiada pogłębione umiejętności przygotowania wystąpień ustnych w języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem ujęć teoretycznych, a także różnych kategorii źródeł (K_U10)
– posiada pogłębione umiejętności prowadzenia prac technicznych w trakcie terenowych i gabinetowych badań archeologicznych i prac inwentaryzacyjno-laboratoryjnych (K_U12)
– umie korzystać z technologii informacyjnych, multimediów i zasobów Internetu oraz przetwarzać dane i zasoby wiedzy archeologicznej poprzez wykorzystanie programów komputerowych oraz urządzeń i technik multimedialnych (K_U13)
– umie przetwarzać dane przyrodnicze poprzez zastosowanie podstawowych programów komputerowych oraz urządzeń i technik multimedialnych (K_U17)
– potrafi uczyć się przez całe życie, inspirować i organizować proces nauczenia i uczenia innych osób (K_U19)
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
– potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania (K_K01)
– prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu i prowadzeniem badań naukowych (K_K02)
– ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego i propaguje ją w społeczeństwie (K_K03)
– bierze udział w życiu naukowym i kulturalnym, uczestnicząc w konferencjach i spotkaniach środowiskowych oraz popularyzatorskich (K_K04)
– wykazuje niezależność i samodzielność w formułowaniu poglądów, szanując jednocześnie prawo innych osób do wykazywania tych samych cech (K_K05)
– docenia rolę nauk humanistycznych, pokrewnych i współpracujących dla kształtowania więzi społecznych na poziomie lokalnym i ponadlokalnym (K_K06)
– wykazuje kompetentną odpowiedzialność i odwagę cywilną w przedstawianiu obrazu dziejów, zgodnego z aktualnym stanem wiedzy archeologicznej (K_K07)
– potrafi kierować, współdziałać i pracować w interdyscyplinarnym zespole badawczym, między innymi prowadzącym badania przyrodnicze (K_K08)
Metody dydaktyczne
Wykład, laboratorium.
Metody dydaktyczne:
– podająca: wykład informacyjny (konwencjonalny) z prezentacją multimedialną
– eksponująca; pokaz
– poszukująca: ćwiczeniowa, giełda pomysłów, obserwacji, okrągłego stołu, pomiaru w terenie, projektu, referatu.
Wymagania wstępne
nie dotyczy
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Obecność na zajęciach; aktywne uczestnictwo w zajęciach; sprawdzian pisemny.
Praktyki zawodowe
Literatura
Alföldy G., Historia społeczna starożytnego Rzymu, Warszawa 1991.
Biernacka-Lubańska M., Śladami Rzymian po Bułgarii. Przewodnik archeologiczny, Wrocław 1976.
Bralewski S., Imperatorzy późnego cesarstwa rzymskiego wobec zgromadzeń biskupów, Łódź 1997
Bravo B. Kolendo J., Lengauer W. (red.), Świat antyczny. Stosunki społeczne, ideologia i polityka, religia. Studia ofiarowane Izie Bieżuńskiej – Małowist w pięćdziesięciolecie pracy zawodowej przez Jej uczniów, Warszawa 1988
Bravo B., Wipszycka E., Historia starożytnych Greków, t. 1, 2, 3, Warszawa 2009 - 2010
Copenhagen Polis Center, vol. 1 – 6, 1992-2002
Davies J. K., Demokracja w Grecji klasycznej, Warszawa 2003
Duval P.M., Życie codzienne w Galii w okresie pokoju rzymskiego I-III w., Warszawa 1967.
Etienne R., Życie codzienne w Pompejach, Warszawa 1971.
Flacelière R., Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, Warszawa 1959
Goodman M., Rzym i Jerozolima, Warszawa 2007
Hansen M. H., Demokracja ateńska w czasach Demostenesa, Warszawa 1999
Hansen M. H., Polis. Wprowadzenie do dziejów greckiego miasta-państwa, Warszawa 2011
Heurgon J., Życie codzienne Etrusków, Warszawa 1966.
Kolendo J., Kolonat w Afryce rzymskiej w I- II w. i jego geneza, Warszawa 1962.
Kolendo J., Postęp techniczny a problem siły roboczej w niewolnictwie starożytnej Italii, Wrocław 1968.
Kulesza R., Starożytna Sparta, Poznań 2003
Kulesza R., Zjawisko korupcji w Atenach a V – IV w. p.n.e., Warszawa 1994
Kunisz A., Obieg monetarny w cesarstwie rzymskim w latach 214/215 -238, Katowice 1971.
Lengauer W., Ateny i Sparta w V w. p.n.e. Najnowsze badania i dyskusje, Przegląd Historyczny 56, 1975, s. 283 – 294
Lengauer W., Trzcionkowski L., Majewski P., Antropologia antyku greckiego. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2011
Merkelbach R., Znaczenie pieniądza dla dziejów grecko-rzymskiego świata, Lectio Teubneriana, 1, Toruń 1996
Murray O., Narodziny Grecji, Warszawa 2004
Nowicka M., Press L., Od Fanagorii do Apolonii. Z dziejów miast antycznych nad Morzem Czarnym, Warszawa 1962
Pawlak M., Aecjusz i barbarzyńcy, Kraków 2007.
Popławski M., Bellum Romanorum. Sakralność wojny i prawa rzymskiego, Lublin 1923.
Prowincje rzymskie i ich znaczenie w ramach imperium, Wrocław 1976.
Sadurska A., Palmyra, narzeczona pustyni. Dzieje i sztuka, Warszawa 1968.
Sarah B. Pomeroy, Stanley M. Burstein, Walter Donlan, Starożytna Grecja, Warszawa 2010
Strzelczyk J., Goci - rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984.
Sztajerman H., Społeczeństwo zachodniorzymskie w III w., Warszawa 1960.
Turlej S., (red.), Barbarzyńcy u bram Imperium, Kraków 2007.
Veyne P., Imperium grecko-rzymskie, Warszawa 2008
Wierzbowski B., Treść władzy ojcowskiej w rzymskim prawie poklasycznym, Toruń 1977.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i
terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: