Starożytne mennictwo europejskie 1201-A-SME
Kurs wprowadza studentów w podstawowe zagadnienia związane z numizmatyką starożytną od wprowadzenia monety (czyli od 2 ćwierci VII w. a.C.) po początki mennictwa bizantyńskiego (reforma Anastazjusza I w 498 r. AD). Omówione zostaną również niemonetarne formy pieniądza od III tys. a.C. Zajęcia prowadzone będą w układzie tematyczno-chronologicznym. Omówione zostanie zarówno mennictwo greckie jak i rzymskie. W mniejszym stopniu poruszone zostaną zagadnienia numizmatyki „barbarzyńskiej” oraz bizantyńskiej. W ramach omawiania mennictwa greckiego zdefiniowane zostaną pojęcia „numizmatyki starożytnej” oraz „monety greckiej”. Poruszone zostaną zagadnienia początków monety, greckich systemów wagowych i monetarnych, problem kruszców monetarnych używanych w starożytności, emitentów monet oraz epigrafiki monetarnej. Przedyskutowana zostanie kwestia rozprzestrzenienia się monety, a także rozpowszechnienia monety brązowej. Przedstawione zostaną formy jakie przybierała moneta starożytna. Szczegółowo omówione zostanie mennictwo Lidii i Greków jońskich, mennictwo państwie Achemenidów (moneta królewska, mennictwo satrapów, mennictwo poszczególnych krain i miast Azji Mniejszej), Grecji właściwej, wysp Morza egejskiego, północnych wybrzeży Morza Egejskiego, basenu Morza Czarnego, północnej Afryki, południowej Italii i Sycylii, mennictwo Macedonii ze szczególnym uwzględnieniem czasów Filipa II Macedońskiego oraz Aleksandra Wielkiego. Na bazie najważniejszych przykładów przedstawiona zostanie charakterystyka mennictwa hellenistycznego – dynastii Antygonidów, Lagidów, Seleukidów, Attalidów i mniejszych królestw oraz związków plemiennych i miast. Zasygnalizowana zostanie specyfika mennictwa Partów. W ramach omawiania mennictwa starożytnego Rzymu zasygnalizowane zostanie omówienie mennictwa Etrurii. Przedstawione zostaną formy pieniądza niemonetranego - aes rude. Szczegółowo omówione zostaną początki mennictwa rzymskiego – emisje rzymsko-kampańskie, aes signatum i aes grave oraz początki monety złotej w Rzymie. Sporo uwagi zostanie poświęcone mennictwu Republiki od końca III w. a. C. po rok 30 a. C. –wprowadzenie denara, wprowadzenie aureusa, rzymski system monetarny, mennice, przemiany mennictwa i systemu menniczego w okresie schyłku Republiki Rzymskiej. Szczegółowo przedyskutowane zostanie mennictwo okresu cesarstwa oraz jego przemiany pod katem systemu menniczego, nominałów, organizacji mennictwa etc. Przedstawione zostaną reformy Oktawiana Augusta, Nerona, Trajana moneta rzymska w II w. AD., moneta w okresie panowania Sewerów oraz w III w. AD. (psucie monety srebrnej, wprowadzenie nowych jednostek monetarnych – binio i antoniniana, upadek monety srebrnej, próby reform – Aurelian) . Podkreślona zostanie próba reformy mennictwa w okresie tetrarchii (reforma Dioklecjana) i późnego cesarstwa – od Konstantyna do reformy Anastazjusza I w 498 r. Omówienie zasad określania obiektów numizmatycznych oraz służącej temu zadaniu fachowej, standardowej literatury naukowej.
1. Wstęp do numizmatyki antycznej – opis, podstawowe wiadomości, systemy monetarne, numizmatyka jako nauka pomocnicza historii
2. Historia numizmatyki
3. Ikonografia na monetach celtyckich
4. Mennictwo greckie: ikonografia monet okresu archaicznego
5. Mennictwo greckie: Macedonia
6. Mennictwo greckie: Tracja
7. Mennictwo greckie: Italia i Sycylia
8. Mennictwo greckie zachodniego i północnego nadczarnomorza
9. Mennictwo greckie: Iliria
10. Mennictwo greckie: Egipt
11. Mennictwo greckie: Azja Mniejsza
12. Wizyta w Gabinecie Numizmatycznym PMA
13. Mennictwo greckie pod panowaniem Rzymu
14. Wstęp do mennictwa Starożytnego Rzymu: okres wczesnej republiki
15. Ikonografia monet późnej republiki
16. Ikonografia monet od Juliusza Cezara do Oktawiana Augusta
17. Wstęp do mennictwa Starożytnego Rzymu: okres pryncypatu i dominatu: reformy monetarne, nominały, funkcja monety na terenie Cesarstwa Rzymskiego
18. Przedstawienia awersu na monetach okresu pryncypatu i dominatu
19. Portrety na awersach monet cesarstwa
20. Ikonografia na monetach dynastii julijsko-klaudyjskiej
21. Przedstawienia bóstw
22. Personifikacje: cnót oraz geogfraficzne
22. Przedstawienia architektury na monetach rzymskich okresu pryncypatu
23.-24. Ikonografia na monetach III wieku
25. Ikonografia mennictwa brązowego IV wieku
26-27. Ikonografia mennictwa złotego IV-V w.
Efekty kształcenia
Słuchacz:
- umie samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności
badawcze, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego
- potrafi rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury
właściwych dla studiowanej dyscypliny oraz przeprowadzić
ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem
typowych metod, w celu określenia ich treści i znaczeń, w
tym przynależności chronologiczno-kulturowej oraz funkcji
Celem zajęć jest prezentacja podstawowej wiedzy na temat numizmatyki starożytnej. W efekcie kursu student powinien uzyskać podstawowe informacje dotyczące numizmatyki greckiej i rzymskiej, oraz potrafić zdefiniować pojęcie numizmatyki greckiej, numizmatyki rzymskiej, pieniądza i monety. Zajęcia powinny również umożliwić studentowi rozróżnienie podstawowych typów monet greckich i rzymskich i zapoznać z podstawową literaturą tematu. Ponadto student otrzyma podstawowe informacje na temat roli monety w świecie starożytnych Greków i Rzymian.
Kryteria oceniania
aktywny udział w zajęciach, udział w dyskusjach, colloquium
Literatura
M. Mielczarek, Z dziejów polskiego kolekcjonerstwa monet antycznych. Od początków po pierwsze lata II Rzeczypospolitej, w: Rozwój muzealnictwa i kolekcjonerstwa dawniej i dziś – na Białorusi, Litwie, w Polsce i Ukrainie, Warszawa 1997, s. 95-109
M.R. Alföldi, Antike Numismatik, t. 1-2, Mainz 1978
I. Carradice, M. Price, Coinage in the Greek World, London 1988
M. Mielczarek, Mennictwo Starożytnej Grecji, Warszawa-Kraków 2006
L. Morawiecki, Greckie systemy monetarne, Amicorum dona. Studia classica et orientalia Stephano Skowronek ab amicis, collegis, duscipulis oblata, Kraków 1998, 131-146.
L. Morawiecki, Początki mennictwa greckiego, Wrocław 1983.
W. Szaivert, R. Wolters, Löhne, Preise, Werte, Quellen zur römischen Geldwirtschaft, Darmstadt 2005
G. Gorini, La monetazione incusa della Magna Grecia, Bellinzona 1975
M. Price, Coins of the Macedonians, London 1974
V.A. Anochin, Monetnoe delo Bospora, Kiev 1986
C. J. Howgego, Ancient History from Coins, London-New York 1995
M. R. Alföldi, Bild und Bildsprache der römischen Kaiser. Beispiele und Analysen, Mainz 1999
P. Bastien, Le buste monétaire des empereurs romains, Wetteren 1992-1994
Dh. Hill, The monuments of ancient Rome as coin types, London 1989
R. Wolters, Nummi Signati. Untersuchungen zur römischen Münzprägung und Geldwirtschaft, München 1999
R.A.G. Carson, Coins of the Roman Empire, London-New York, 1990
Die Münze. Bild – Botschaft – Bedeutung, Festschrift für Maria R.-Alföldi, Frankfurt a.M.-Bern-New York 1991 (artykuły n/t ikonografii)
Korpusy do określania monet:
- M. H. Crawford, Roman Republikan Coinage, Cambridge 1974
- The Roman Imperial Coinage (wyd. H. Mattingly, E. A. Sydenham, C. H. V. Sutherland, R. A. G. Carson, P. H. Webb, J. W. E. Pearce, P. M. Bruun, J. P. C. Kent), t. 110, London 19231994
- Late Roman Bronze Coinage, A.D. 324498 (wyd. P. V. Hill, J. P. C. Kent, R. A. G. Carson), London 1960
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: