Teorie ateizmu 0951-F-MF-TA-W

PROFIL TEMATYCZNY zajęć:

- Formalne typy ateizmu:

- światopoglądowy
- ideologiczny (komunizm)
- filozoficzny (sartryzmu, bataillizm)
- scjentyczny [naukowy] (np. materializm dialektyczny, ateologia Michela Onfraya, [Clinton] Richard Dawkins)
- fideiczny [religijny/wyznaniowy] (np. duchowość ateistyczna w rozumieniu Andr é Comte-Sponville’a, wiara bez Boga – religia dla ateistów Alaina de Botton)
- polityczny (np. rewolucja francuska, a w Polsce w okresie komunizmu – „ateizm państwowy”)

- Pojęcie ateizmu i terminy pokrewne:

- agnostycyzm
- apofatyzm
- apofateizm
- antyteizm
- immanentyzm
- monizm

- Formalnie ujęte teorie ateizmu:

- metaprzedmiotowa teoretyzacja ateizmu jako przedmiotu badań (teorie [mówiące] o ateizmie)
- pozaprzedmiotowe teorie ateistyczne, w których ateizm jest z góry zakładanym, a nie wykładanym stanowiskiem, np. nietzscheanizm, marksizm
- przedmiotowe teorie ateistyczne, które ateizm czynią przedmiotem swojego namysłu (np. Julian Baggini)
- arebouralne (odwrócone) przedmiotowe teorie ateistyczne
- dialogiczne teoretyzowanie ateizmu (szczególnie Ferdynand EBNER i Emmanuel LEVINAS)
- zespół poglądów, wartości i przekonań charakterystycznych dla ateistów bądź osób afiszujących się jako ateusze
- ateizm jako propozycja teoretyczna, koncepcja bądź stanowisko

- Ateizm filozoficzny – przedstawiciele i poglądy:

- Fryderyk NIETZSCHE
- Ludwig FEUERBACH
- Karl JASPERS
- Bertrand RUSSELL
- Jean-Paul SARTRE
- Georges BATAILLE

- Typy teorii ateizmu:

- ateizm semantyczny/semiotyczny
- ateizm scjentystyczny (naukowy)
- ateizm kognitywistyczny
- ateizm antropologiczny Ludwiga Feuerbacha
- ateizm humanistyczny Jean-Paul Sartre’a
- ateizm etyczny (zob. np. Julian Baggini)
- ateizm periodyczny
- ateizm chroniczny (długotrwały, utrzymujący się, pogłębiony, zinterioryzowany, a nie tylko deklarowany komplementarny zespół poglądów)
- ateizm emocjonalny
- ateizm intelektualny (respective filozoficzny)
- ateizm genetyczny, natywny (wrodzony, niewyuczony, samosterowny)
- ateizm konwencjonalny
- ateizm kulturowy
- ateizm doktrynalny
- ateizm symboliczny, np. Henryka Elzenberga
- ateizm praktyczny, zwany także apateizmem
- ateizm otwarty
- ateizm ortodoksyjny
- ateizm radykalny/wojujący
- ateizm satanistyczny
- ateizm magiczny
- ateizm spirytualistyczny
- ateizm totemiczny
- ateizm animistyczny
- ateizm immanentystyczny [wsobny, wewnątrzsterowny] (versus transcendentystyczny)
- ateizm 2.0 Alaina de Botton – inaczej (moja nazwa) jest to ateizm synkretyczny (ateizm religijny)
- ateizm eklektyczny
- ateizm teistyczny
- ateizm instytucjonalny [eklezjalny] (kościelny)
- ateistyczny teizm (sparafrazowany) – parateizm, quasi-teizm, np. Leszka Kołakowskiego czy Barbary Skargi „bezwyznaniowe chrześcijaństwo” albo Bogusława Wolniewicza określanie się jako „rzymski katolik – niewierzący”
- ateizm teologiczny (ściślej – negatywny/apofatyczny)
- ateizm pozytywny (afirmatywny – nie negatywny ani nie negatywizujący)
- ateizm antyklerykalistyczny – wtórny ateizm?
- ateizm post-teologiczny (nihilistyczny, postnietzscheanistyczny)
- ateizm sekularystyczny/post-religijny
- nowy ateizm – np. Richard Dawkins

Całkowity nakład pracy studenta

1. Godziny kontaktowe: 1.1. przewidziane w planie studiów: 30 1.2. godziny konsultacji indywidualnych: 15 2. Praca indywidualna studenta/słuchacza/uczestnika kursu: 15 3. Czas wymagany do przygotowania się i do uczestnictwa w procesie oceniania (np. w egzaminach): 15 Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (godz.): - udział w wykładach – 30 - konsultacje z nauczycielem akademickim – 10 Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (godz.): - przygotowanie do egzaminu – 10 - pisanie prac, projektów – 10 - czytanie literatury – 10 Łącznie: 70 godz. (2 ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

Student-ka wie: - jak definiować ateizm - jakie są rodzaje ateizmu - jakie są podstawowe terminy i pojęcia związane z ateizmem - jacy są główni przedstawiciele ateizmu (współczesnego w filozofii) - czym w ogólności różnią się poszczególne teoretyczne ujęcia ateizmu - gdzie przebiega oś sporu między teizmem i ateizmem - jakie są strategie interpretacyjne ateizmu - co to znaczy być ateist(k)ą - jakie są teoretyczne, w tym zwłaszcza etyczne konsekwencje ateizmu - na czym polega, w czym się wyraża i jakimi argumentami posługują się krytycy ateizmu

Efekty uczenia się - umiejętności

Student-ka potrafi: - odróżnić ateizm od teizmu, agnostycyzmu, apofatyzmu, sceptycyzmu, antyteizmu, monizmu, immanentyzmu - wskazać podstawowe cechy, pozwalające czyjeś stanowisko, pogląd lub akt wiary zidentyfikować jako ateistyczny - wymienić i krótko omówić pozytywne i negatywne cechy ateizmu - uzasadnić teoretyczne i praktyczne trudności wynikające to z teizmu, to znów z ateizmu - uargumentować sensowność ateizmu - skonfrontować ateizm jako teorię z ateistycznym światopoglądem, ideologią, literaturą, moralnością, postawami, dążeniami, kulturą, sztuką i polityką.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student-ka posiada następujące kompetencje społeczne: - potrafi zrozumieć, jakie jest (może być) pochodzenie i/lub motywacje bycia/zostania ateist(k)ą - zachowuje szacunek lub co najmniej tolerancję dla poglądów osób ateistycznych - spostrzega i uznaje teoretyczno-praktyczne trudności, z jakimi wiąże się stanowisko teistyczne - propaguje zachowania społeczne (w wymiarze globalnym, lokalnym i indywidualnym) oparte na uświadamianiu i wykorzenianiu praktyk dyskryminujących, izolujących, napiętnujących, degradujących, depersonalizujących osoby ateistyczne - kierując się trzeźwym osądem, upomina się u osób, organizacji i instytucji określających się jako ateistyczne, by preferowały i zachowywały należyty szacunek lub co najmniej tolerancję wobec osób teistycznych - aprobuje model dynamiki społecznej, w której zgodnie współistnieją, a nawet współpracują ze sobą osoby o diametralnie, a nawet radykalnie odmiennych orientacjach światopoglądowych - zarówno teistycznej, jak i ateistycznej - przekonuje, że ateizm nie jest amoralny, choć poszczególni ateiści, jak w ogóle ludzie, mogą się taki sposób zachowywać, zupełnie tak samo, jak osoby deklarujące się jako wyznawcy Boga mimo to nie potrafią się ustrzec przed negatywnymi zachowaniami.

Metody dydaktyczne

Metody dydaktyczne główne: - wykład informacyjny (konwencjonalny) - wykład problemowy - wykład konwersatoryjny - prezentacja multimedialna - case studies - metoda badań porównawczych

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Metody dydaktyczne poszukujące

- studium przypadku
- klasyczna metoda problemowa
- referatu
- biograficzna

Rodzaj przedmiotu

przedmiot fakultatywny

Wymagania wstępne

Dobrze widziane, gdyby chętni do uczestnictwa w tym kursie legitymowali się ukończonymi prerekwizytami w postaci historii filozofii (najlepiej współczesnej), filozofii religii lub/i wstępu do religioznawstwa.

Kryteria oceniania

Wykład kończy się zaliczeniem z oceną. By uzyskać pozytywną notę należy spełnić następujące kryteria:

1. systematycznie uczestniczyć w zajęciach (dopuszcza się dwie losowe nieobecności w semestrze)
2. regularnie przygotowywać się do wykładu, spełniając nałożone na słuchaczy zobowiązania (lektury, studium własne)
3. przystąpić do testu końcowego, sprawdzającego wiedzę i kompetencje nabyte w toku wykładu.

Kryteria oceniania:

bdb. (5,0) - od 90%
db.+ (4,5) - 85-89%
db. (4,0) - 71%-84%
dst.+ (3,5) - 65%-70%
dst. (3,0) - 50%-65%
ndst. (2,0) - 0-49%

Praktyki zawodowe

Nie dotyczy.

Literatura

Wybór podstawowej literatury naukowej poświęconej ateizmowi:
- Baggini Julian, Ateizm: bardzo krótkie wprowadzenie, przeł. Krzysztof Hoffmann, Weronika Szwebs, przed. do pol. wyd. Jan Woleński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
- Sochoń Jan (ks.), Ateizm, Wyd. UKSW, Warszawa 2003.
- Henri de Lubac (SI), Ateizm i sens człowieka, przeł. Olga Scherer, Éditions du Dialogue : Société d' Éditions Internationales, Paris 1969.
- Henri de Lubac (SI), Dramat humanizmu ateistycznego, przeł. Arkadiusz Ziernicki, Wyd. WAM, Kraków 2004.
- Ateizm oraz irreligia i sekularyzacja, wybór i opracowanie Franciszek Adamski, Wyd. PETRUS, Kraków 2011.
- Gilson Étienne, Ateizm trudny, wstęp Henri Gouhier, przeł. Stanisław Piwko, Tadeusz Kuczyński, Ewa Romek, Studium Kultury Chrześcijańskiej, Kościół Św. Trójcy w Warszawie, Warszawa 1990.
- Zatwardnicki Sławomir, Ateizm urojony. Chrześcijańska odpowiedź na negację Boga, Wydawnictwo "M", Kraków 2013.
- Adamski Franciszek, Ateizm w kulturze polskiej, nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1993.
- Ateizm w kulturze Zachodu i Wschodu, pod red. Jowity Guji, Wydawnictwo Libron - Filip Lohner, Kraków 2012.
- Buckley Michael J., Ateizm w sporze z religią, przeł. Małgorzata Frankiewicz, Wyd. WAM, Kraków 2009.
- Dawkins Richard, Bóg urojony, przeł. Piotr J. Szwajcer, Wydawnictwo CiS, Stare Groszki-Warszawa 2012.
- McGrath Alister, Bóg Dawkinsa: geny, memy i sens życia, przeł. Joanna Gilewicz, WUJ, Kraków 2008.
- Bóg nie jest urojeniem: złudzenie Dawkinsa, McGrath Alister, Collicutt McGrath Joanna, przeł. Jerzy Wolak, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.
- Bloch Paweł, Urojony Bóg Richarda Dawkinsa, Wydawnictwo Flavius, Warszawa 2011.
- Dlaczego jesteśmy ateistami, red. Russell Blackford, Udo Schüklenk, przeł. Olena Waśkiewicz, Wiesław Marcysiak, Wyd. Czarna Owca, Warszawa 2011.
- Russel Blackford, Udo Schüklenk, 50 mitów o ateizmie, przeł. Piotr J. Szwajcer, Wydawnictwo CiS, Stare Groszki 2014.
- Comte-Sponville André, Duchowość ateistyczna. Wprowadzenie do duchowości bez Boga, przeł. Elżbieta Aduszkiewicz, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2011.
- Corlett J. Angelo, The errors of atheism, Continuum, New York-London 2010.
- Przyszłość religii, Richard Rorty, Gianni Vattimo, red. Santiago Zabala, przeł. Sławomir Królak, WUJ, Kraków 2010.
- Religion and the new atheism, A critical appraisal, ed. by Amarnath Amarasingam, Brill, Leiden-Boston 2010.
- Lohfink Gerhard, Jakie argumenty ma nowy ateizm? Krytyczna dyskusja, przeł. i wstępem poprz. Jerzy Machnacz, Wydawnictwo Tum, Wrocław 2009.
- Neusch Marcel, U źródeł współczesnego ateizmu. Sto lat dyskusji na temat Boga, przeł. Anna Turowiczowa, Éditions du Dialogue, Paris 1980.
- Onfray Michel, Traktat ateologiczny. Fizyka metafizyki, przeł. i wstępem opatrzył Mateusz Kwaterko, seria +/-, PIW, Warszawa 2008.
- Bartnik Czesław Stanisław (ks.), Bóg i ateizm, Wyd. Standruk, Lublin 2002.
- Guja Jowita, Główne problemy filozoficznej krytyki religii, „Studia Humanistyczne” t. 7, 2009, ss. 133–146.
- Biesaga Tadeusz (ks.), Ateistyczny liberalizm wobec religii i moralności chrześcijańskiej, „Człowiek w kulturze” t. 6–7, ss. 185–198.
- Novak Michael, Boga nikt nie widzi. Noc ciemna ateistów i wierzących, przeł. Małgorzata Pasicka, Znak, Kraków 2010.
- Borne Étienne, Bóg nie umarł. Studium o współczesnym ateizmie, przeł. Joanna Ritt, Éditions u Dialogue: Société d'Éditions Internationales, Paryż 1968.
- Dennett Daniel C., Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, przeł. Barbara Stanosz, PIW, Warszawa 2008.
- Coffy Robert, Bóg niewierzących, przeł. Paweł Zdziechowski, seria Znaki Czasu, Éditions du Dialogue, Paryż 1968.
- Spaemann Robert, Odwieczna pogłoska. Pytanie o Boga i złudzenie nowożytności, przeł. Jarosław Merecki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2009.
- Szocik Konrad, Ateizm filozoficzny: zarys historii i krytyka neotomistyczna, Zakład Wydawniczy „Nomos”, Kraków 2014.
- Majcherek Janusz A., Bóg bez znaczenia, Wydawnictwo CiS, Stare Groszki 2015.
- Kochan Jerzy, De non existentia Dei czyli O nieistnieniu Boga, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015.
- Starzyński Mikołaj, Nowy Ateizm: analiza krytyczna, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2015.
- Scruton Roger, Oblicze Boga: wykłady imienia Gifforda 2010, przeł. Justyna Grzegorczyk, Zysk i S-Ka Wydawnictwo, Poznań 2015.
- Borowski Marcin Maksymilian, Obraz "ateisty" w twórczości Fiodora Dostojewskiego w świetle ateizmu współczesnego, Wydawnictwo LIBRON - Filip Lohner, Kraków 2015.
- Eagleton Terry, Kultura a śmierć Boga, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2014.
- Dworkin Ronald, Religia bez Boga, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2014.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 0951-F-MF-TA-W w USOSweb