Gramatyka języka scs. 0702-s1POL1Z-GSCS

https://moodle.umk.pl/WF/course/view.php?id=64

Konwersatorium będzie poświęcone w szczególności następującym zagadnieniom:
1. Opozycja: językoznawstwo diachroniczne – językoznawstwo synchroniczne (zakres i przedmiot badań); poziomy języka (wraz z ich wykładnikami: fonem, morfem, leksem) i działy językoznawstwa diachronicznego: fonologia, słowotwórstwo, gramatyka (fleksja oraz składnia) i leksykologia diachroniczna, etymologia i onomastyka diachroniczna) najważniejsze metody językoznawstwa diachronicznego; sposoby genealogicznej klasyfikacji języków.
2. Język praindoeuropejski. Grupy języków indoeuropejskich. Powstanie języka staro cerkiewno słowiańskiego. Alfabety słowiańskie.
3. Ogólna charakterystyka systemu fonetycznego języków pie., wcz.-psł. i scs.
3.1. Wokalizm
3.2. Konsonantyzm
4. Najważniejsze słowiańskie procesy fonetyczne i ich ślady w języku scs. Podstawowe tendencje rozwojowe fonologii prasłowiańskiej:
4.1. Tendencja do zastąpienia pie. różnic iloczasowych prasłowiańską różnicą barwy. Apofonia
4.2. Prawo sylaby otwartej. Powstanie samogłosek nosowych. Monoftongizacja dyftongów. Metateza prasłowiańskich grup nagłosowych *orT-, *olT- i grup śródgłosowych *TorT, *TolT, *TerT, *TelT. Zanik spółgłosek wygłosowych. Zmiany w grupach spółgłoskowych
4.3. Prawo korelacji palatalności. Miękczenie spółgłosek przez samogłoski szeregu przedniego (m.in. palatalizacje prasłowiańskie). Wpływ j na samogłoski następujące. Zmiany spółgłoskowe w połączeniach z j.
5. Charakterystyka systemu fleksyjnego języka scs.
5.1. Fleksja imienna. Deklinacja rzeczownika. Zaimki. Przymiotnik. Liczebnik
5.2. Fleksja werbalna. Tematy czasownika. Koniugacje. Czasy przeszłe, teraźniejszy, przyszły. Tryb rozkazujący. Strona bierna. Imiesłowy.
6. Analiza językowa wybranych tekstów staro-cerkiewno-słowiańskich.

Całkowity nakład pracy studenta

1. Godziny realizowane na konwersatorium i konsultacjach - 2,5 pkt. ECTS: 1.1. Ćwiczenia w czytaniu i transliteracji tekstów scs.: 0,2 ECTS 1.2. Rekonstrukcja fonetyczna wyrażeń psł. do stanu pie.: 0,4 ECTS 1.3. Rozpoznawanie na podstawie wyrażeń scs. (i innych słowiańskich) śladów pie. sonantów nosowych, dyftongów, metatezy, dawnych grup spółgłoskowych: 0,5 ECTS 1.4. Rekonstrukcja wyrazów z głoskami spalatalizowanymi: 0,5 ECTS 1.5. Czytanie tekstów i rekonstrukcja nominalnego systemu fleksyjnego. Odmiana rzeczowników, zaimków i przymiotników: 0,4 ECTS 1.6. Czytanie tekstów i rekonstrukcja werbalnego systemu fleksyjnego. Rozpoznawanie tematów czasownika. Odmiana czasowników w trybach: indicativus i imperativus. Czasy: praesens, imperfectum, aoryst. Imiesłowy: participium praesentis activi i passivi, participium praeteriti activi (I i II) i passivi: 0,5 ECTS 2. Przygotowanie indywidualne - 0,75 pkt ECTS: 2.1. Nauka alfabetu scs.: 0,15 pkt. ECTS 2.2. Opracowanie tekstów scs. na zajęcia: 0,25 pkt. ECTS 2.3. Uzupełnianie notatek na podstawie podręczników: 0,1 pkt. ECTS 2.4. Zebranie i wybór odpowiednich materiałów do zajęć i do egzaminu: 0,1 pkt. ECTS 2.5. Czytanie literatury: 0,15 pkt. ECTS 3. Przygotowanie się do uczestnictwa w procesie oceniania - 0,75 pkt ECTS

Efekty uczenia się - wiedza

K_W15 Student: W1: wie, w jaki sposób doszło do wyodrębnienia się grupy słowiańskiej języków ie. i zna językowe zasady podziału języków słowiańskich W2: zna alfabet cyrylicki i zasady jego transliteracji W3: rozumie istotę zmian wokalicznych i konsonantycznych w językach pie. i psł. W4: zna podstawowe słowiańskie fonetyczne prawa językowe; W5: rozumie zasady podziału morfologicznego języka pie. i psł. W6: zna zasady odmiany rzeczowników, zaimków, przymiotników i czasowników prasłowiańskich oraz staro-cerkiewno-słowiańskich W7: zna podstawowe kierunki ewolucji fonetycznej i fleksyjnej wyrażeń psł.

Efekty uczenia się - umiejętności

K_U04; K_U09 Student: U1: umie czytać teksty pisane alfabetem cyrylickim U2: potrafi transliterować teksty cyrylickie U3: dokonuje rekonstrukcji fonetycznych i fleksyjnych wyrazów psł. U4: potrafi odmieniać nominalne wyrażenia scs. przez przypadki, liczby, rodzaje U5: rozpoznaje tryby, czasy, osoby wyrażeń scs. U6: potrafi rozpoznawać, odmieniać i analizować imiesłowy scs. K7: umie wskazać najważniejsze kontynuanty psł. form gramatycznych we współczesnym języku polskim K8: potrafi czytać i tłumaczyć proste znormalizowane teksty scs. K9: umie tłumaczyć teksty współczesnych języków słowiańskich (zapisane łacinką bądź w transliteracji)

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące

- ćwiczeniowa

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

1) Orientacja w podstawowych zagadnieniach lingwistycznych (wybrane hasła w Encyklopedii językoznawstwa ogólnego i Encyklopedii języka polskiego. 2) Lektura książki Anny Wierzbickiej O języku dla wszystkich. 3) Zapoznanie się z alfabetem cyrylickim (umiejętność czytania i transliteracji na system łaciński).

Kryteria oceniania

1. Ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność);
2. Egzamin pisemny.

Literatura

Podręcznik (do wyboru)

[1] Cz. Bartula, 2000, Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porów-nawczym, Warszawa.
[2] T. Brajerski, 1990, Język staro-cerkiewno-słowiański, Lublin.
[3] T. Friedelówna, Cz Łapicz, 1997, Język staro-cerkiewno-słowiański, Toruń.
[4] L. Moszyński, 1984, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa, s. 167–314.
[5] J. Strutyński, 1996 Podstawowe wiadomości z gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, Kraków.

Literatura obowiązkowa

[1] M. Jakubowicz, Dzieje Słowian w świetle rekonstruowanej leksyki prasłowiańskiej, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 125-131.
[2] M. Honowska, 1963, Geneza złożonej odmiany przymiotników w świetle faktów języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, Wrocław – Warszawa.
[3] L. Moszyński, 1972, Rozwój systemu fonologicznego od wspólnoty językowej prasłowiańskiej do języka Cyryla i Metodego, [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria 4: Językoznawstwo, Warszawa, s. 293-304.
[4] L. Moszyński, 1983, Gdzie szukać genezy złożonej odmiany prasłowiańskiego przymiotnika. W: Jadwiga Zieniukowa (red.), Studia linguistica memoriae Zdislai Stieber dedicata. Materiały z sesji naukowej, Warszawa 20–21 X 1981 r. (Prace Slawistyczne, t. 31), 79–87. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
[5] F. Sławski, Języki słowiańskie [w:] Języki indoeuropejskie, t. 2, Warszawa 1986, s. 908–1005.
[6] A. Wierzbicka, 1967, O języku dla wszystkich, Warszawa. [wybrane rozdziały]

Literatura uzupełniająca

[1] L. Bednarczuk, Etymologia profesora Sławskiego, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 29-35.
[2] L. Bednarczuk, Rozpad języka prasłowiańskiego w świetle badań Tadeusza Milewskiego i nowszych hipotez etnogenetycznych, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 329-336.
[3] S. Berenstein, Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Warszawa 1985.
[4] H. Dalewska-Greń, Języki słowiańskie, rozdz. V. Języki literackie i pisownia, s. 560-606, Warszawa 2002.
[5] A. Falkowski, B. Sehedro, 1993, Biesiada słowiańska, Kraków (rozdz. I-II)
[6] J. Garczyńska, Najdawniejsze podziały Słowiańszczyzny w świetle danych językowych i archeologicznych, „Prace Filologiczne” 2000, XLV, s. 187-194.
[7] M. Honowska, 1960, Słowotwórstwo przymiotnika w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, Kraków.
[8] M. Honowska, 1975, Problemy historii fleksji słowiańskiej na tle nowszych ujęć synchronicznych, Wrocław.
[9] H. Karaś (oprac.), 2001, Gramatyka języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, Warszawa.
[10] T. Lehr-Spławiński, 1959, Żywoty Konstantyna i Metodego (obszerne), Poznań.
[11] J. Leśny, 1987, Konstantyn i Metody. Apostołowie Słowian – dzieło i jego losy, Poznań.
[12] Mały słownik kultury dawnych Słowian, red. Leciejewicz, Warszawa 1988 – hasło: pismo.
[13] J. Łoś, Gramatyka polska, Lwów – Warszawa – Kraków 1922-1927.
[14] M. Malec, Prasłowiańskie *slav- w słowiańskiej onomastyce, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 171-175.
[15] F. Mareš, Pierwszy słowiański język literacki i początki piśmiennictwa słowiańskiego, Nauka dla Wszystkich” 1994, nr 461.
[16] H. Popowska-Taborska, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka, Wrocław 1991 i n. (wybrane fragmenty)
[17] H. Popowska-Taborska, Z językowych dziejów Słowiańszczyzny, Warszawa 2004.
[17] J. Rusek, W. Boryś (red.), 1998, Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, Warszawa.
[18] E. Siatkowska, Szkice z dziejów literackich języków słowiańskich, Warszawa 2004
[19] K. Steinke, Aktualna dyskusja o praojczyźnie Słowian (Sławski vs. Mańczak), [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 199-203.
[20] Z. Stieber, 1979 (1973), Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Warszawa.
[21] Z. Stieber, 1996, Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa.
[22] T. Szymański, Język prasłowiański w ujęciu Franciszka Sławskiego, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 337-341.
[23] A. Weinsberg, Gramatyka porównawcza języków indoeuropejskich, cz. I, II – Warszawa 1986; cz. III, IV, V – Warszawa 1990.

Wybory tekstów

[1] Chrestomatia słowiańska, cz. I, Teksty południowo-słowiańskie, 1949, opr. F. Sławski, Kraków.
[2] S. Słoński, 1952, Wybór tekstów starosłowiańskich (starobułgarskich), wyd. II poprawione i uzupełnione, Warszawa.
[3] Teksty zamieszczone w wybranym podręczniku

Słowniki

[1] Słownik prasłowiański, pod red. F. Sławskiego, t. I-, Wrocław 1974-.
[2] N.O. Trubačev, Etymologičeskij slovar’ sljavjanskix jazykov, t. 1-32, Moskva 1974-2005.
[3] Inne słowniki etymologiczne języka polskiego i języków słowiańskich (np. W. Boryś, 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 0702-s1POL1Z-GSCS w USOSweb