Fantastyka - gotycyzm - utopia w prozie polskiej XIX wieku 0700-OG-K-FGU
1.Definicje i ustalenia wstępne. Wiek XIX wobec fantastyki, specyfika polska i słowiańska. Fantastyka i fantastyczność; cudowność i niesamowitość; gotycyzm jako zjawisko kulturowe i literackie; fantastyka i gotycyzm wobec prądów literackich XIX wieku (np. gotycyzm i sentymentalizm, fantastyka i cudowność w romantyzmie, fantastyka i biedermeieryzm, utopia i realizm).
2. Fantastyka w twórczości Cyganerii warszawskiej. Cudowność baśniowa. Baśń ludowa i literacka (np. Strzyga Romana Zmorskiego). Baśń i jej funkcje w strukturze powieściowej (np. Metamorfozy Kraszewskiego, Poganka Żmichowskiej, Lalka Prusa). Fantastyka w opowiadaniach o artyście (np. Pająk, Duch jaskini, Piosenka Józefa Bogdana Dziekońskiego). Alchemia i drogi poznania. Inicjacja (Sędziwoj Józefa Bogdana Dziekońskiego).
3. Romantyczne szaleństwo – ujęcie realistyczne a fantastyczne. Porównanie opowiadania Bedlam. Rzecz lekarsko-filozoficzna Józefa Ignacego Kraszewskiego i opowiadania Frenofagiusz i Frenolesty Ludwika Sztyrmera. Groteska i fantastyka. Specyfika twórczości Sztyrmera.
4. Fantastyka a gawędowość. Nie-bajki Henryka Rzewuskiego jako cykl opowieści niesamowitych, gawęd o duchach i niezwykłych zdarzeniach. Oralność, amorficzność, rozlewność. Związki z cyklem soplicowskim. Nowy typ gawędy miejskiej i salonowej. Kobiecy świat szlacheckiego salonu. Frenezja i gotyckość. Stan obawy i lęku, groza przejścia (obrzęd przejścia) od tradycji ojców do nieznanej przyszłości. Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach Jana Barszczewskiego. Szczególny rodzaj opracowania wątków folkloru białoruskiego. Fantastyka w cyklu nowelistycznym (gawędowym). Wszechobecność zła. Metamorfozy. Człowiek-wilkołak, człowiek-insekt, sztuczny człowiek
5. Gotycyzm polski na tle gotycyzmu europejskiego (H. Walpole, A. Radcliffe, M. G. Lewis, E. T. A. Hoffmann, E. A. Poe, M. Shelley, B. Stoker). Gotyckość i niesamowitość. Przestrzenie strachu. Rekwizytorium gotyckie. Typy bohaterów gotyckich. Piękno i zło. Śmierć i erotyzm. Wzorzec gatunkowy powieści gotyckiej. Anna Mostowska i jej pseudofantastyczne romanse. Zygmunt Krasiński i tzw. gotycyzm opinogórski. Kataleptyk Ludwika Sztyrmera, czyli między „cudownością polską” a „fantastycznością niemiecką”. Poganka Narcyzy Żmichowskiej - gotycyzm i problematyka zła; wampiryzm sztuki i miłości; femme fatale. Nowe wędrówki Oryginała Józefa Korzeniowskiego. Biedermeieryzm i zło oswojone. Motyw Twardowskiego. Wampir Władysława St. Reymonta. Wampiryzm europejski a wampiryzm polski.
6. Między cudownością a grozą - gotycyzm Józefa Ignacego Kraszewskiego. Mistrz Twardowski. Powieść z podań gminnych jako opowieść o polskim Fauście. Dramatyzm historii a poetyka powieści gotyckiej. „Gruzy i ruiny pamięci”. Osnute grozą powieści historyczne (Krzyżacy 1410, Ongi). Rosyjski pryzmat w twórczości postyczniowej. Rosja a problematyka zła.
7. Dziewiętnastowieczne utopie. Utopia sarmacko-szlachecka (np. Dziwadła, Jak się pan Paweł żenił. I jak się ożenił Kraszewskiego, Pan Jędrzej Piszczalski Adolfa Dygasińskiego). Proza tendencyjna a utopia. „Utopia heroiczna i pozytywna” Stanisława Brzozowskiego. Bolesława Prusa utopia i fantastyka naukowa (Lalka). Fantastyka naukowa w prozie dla dzieci i młodzieży (np. Władysław Umiński).
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Wymagania wstępne
Kryteria oceniania
- kolokwium
Literatura
1. H. Dubowik, Fantastyka w literaturze polskiej. Dzieje motywów fantastycznych w zarysie, Bydgoszcz 1999
2. A. Gemra, Od gotycyzmu do horroru. Wilkołak, wampir i Monstrum Frankensteina w wybranych utworach, Wrocław 2008.
3. Gotycyzm i groza w kulturze, pod red. G. Gazdy, A. Izdebskiej, J. Płuciennika, Łódź 2003.
4. M. Janion, Wampir. Biografia symboliczna, Gdańsk 2002.
5. M. Janion, Forma gotycka Gombrowicza, [w:] tejże, Prace wybrane, t.4: Romantyzm i jego media, Kraków 2001.
6. M. Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Kraków 2006.
7. R. Moczkodan, Czy „Sędziwoj” jest polskim „Faustem”? O powieści Józefa Bohdana Dziekońskiego, [w:] Postacie i motywy fantastyczne w literaturze polskiej. T.1. Red. H. Krukowska, J. Ławski, Białystok 1999, s. 463-478.
8. P. Mróz, Angielska powieść grozy (gothic novel). Uwagi o estetyce gatunku, [w:] Estetyka i sztuki, red. M. Gołaszewska, Kraków 1983.
9. Polska literatura fantastyczna. Interpretacje, pod red. A, Stoffa i D. Brzostka, Toruń 2005.
10. M. Rudkowska, Kraszewski wobec Rosji. Próby komparatystyczne, Warszawa 2009 (tu szczególnie rodz. III, s. 82-266.).
11. M. Szargot, Opowieści niesamowite Józefa Bogdana Dziekońskiego, Katowice 2004.
12. J. Szcześniak, Pozytywistyczne inne światy. Utopia i antyutopia w refleksji pisarzy postyczniowych, Lublin 2008.
13. I. Węgrzyn, Henryka Rzewuskiego Nie-bajki i inne opowieści szlacheckie, [w:] H. Rzewuski, Nie-bajki i inne opowieści szlacheckie, oprac. I. Węgrzyn, Kraków 2011, s. 7-32.
14. Wokół gotycyzmów. Wyobraźnia, groza, okrucieństwo, red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik, Kraków 2002.
15. A. Zgorzelski, Fantastyka. Utopia. Science fiction. Ze studiów nad rozwojem gatunków, Warszawa 1980.
16. B. Zwolińska, Wampiryzm w literaturze romantycznej i postromantycznej na przykładzie „Opowieści niesamowitych” Edgara Allana Poego, „Poganki” Narcyzy Żmichowskiej oraz opowiadań Stefana Grabińskiego, Gdańsk 2002.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: